Οι Ντόγκον είναι μια εθνοτική ομάδα που ζει στην κεντρική περιοχή του οροπεδίου Μάλι, στα δυτικά της Αφρικανικής ηπείρου, νότια της καμπύλης του ποταμού Νίγηρα, κοντά στην πόλη της Bandiagara (Μπαντιαγκάρα). Το μέγεθος του πληθυσμού κυμαίνεται μεταξύ 400.000 και 800.000. Οι Ντόγκον είναι γνωστοί για τις θρησκευτικές τους παραδόσεις, τους χορούς με τις μάσκες, τη ξυλογλυπτική και την αρχιτεκτονική τους. Κατά τον περασμένο αιώνα έχουν παρατηρηθεί σημαντικές αλλαγές στην κοινωνική οργάνωση, τον υλικό πολιτισμό και τις πεποιθήσεις των Ντόγκον, εν μέρει επειδή η ​​ χώρα των Ντόγκον έγινε ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα του Μάλι.

Η κύρια περιοχή Ντόγκον διχοτομείται από τον γκρεμό της Bandiagara, ένα βράχο από ψαμμίτη ύψους έως και 500 μέτρα, που εκτείνεται σε μήκος περίπου 150 χιλιομέτρων. Ιστορικά, τα χωριά των Ντόγκον ιδρύθηκαν στην περιοχή Bandiagara, ως συνέπεια, της συλλογικής άρνησης του λαού των Ντόγκον να ασπαστεί το Ισλάμ πριν από χίλια χρόνια, αλλά και να αποφύγει τη δουλεία (αυτός ήταν, προφανώς, ο κυριότερος λόγος). Η ανασφάλεια των Ντόγκον τους ανάγκασε να χτίσουν τα χωριά τους στην κατά μήκος των τοιχωμάτων του γκρεμού (υπάρχουν και χωριά χτισμένα μέσα στα τοιχώματα του γκρεμού!). Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρέασε την επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας ήταν το νερό. Ο ποταμός Νίγηρας βρίσκεται σε κοντινή απόσταση και ένας μικρός ποταμός  τρέχει στους πρόποδες του βράχου κατά τη διάρκεια της περιόδου των βροχοπτώσεων.

Οι Ντόγκον διατηρούν πολλές προφορικές παραδόσεις ως προς την προέλευσή τους. Η πρώτη αφορά τον ερχομό τους από την περιοχή Mande , που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του γκρεμού της Bandiagara κοντά στο Μπαμάκο . Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, ο πρώτος οικισμός των Ντόγκον ιδρύθηκε στην νοτιοδυτικό άκρο του γκρεμού, στο Κανί – Να. Με την πάροδο του χρόνου οι Ντόγκον μετακινήθηκαν προς τα βόρεια κατά μήκος του γκρεμού, για να φθάνουν στην περιοχή Sanga τον 15ο αιώνα.  Άλλες προφορικές ιστορίες τοποθετούν την προέλευση των Ντόγκον από τα δυτικά πέρα από τον ποταμό Νίγηρα, ή κάνουν λόγο για προέλευση των Ντόγκον από τα ανατολικά. Είναι πιθανό ότι οι σημερινοί Ντόγκον να είναι ένας συνδυασμός από διάφορες ομάδες διαφορετικής προέλευσης που μετανάστευσαν για να ξεφύγουν από τον εξισλαμισμό και από τους δουλεμπόρους

Οικονομία και κοινωνική οργάνωση

Οι Ντόγκον ήταν (και παραμένουν) γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Καλλιεργούσαν (και καλλιεργούν) σόργο, κεχρί, κρεμμύδια, λαχανικά και εξέτρεφαν (και εκτρέφουν) πρόβατα, κατσίκες, κότες. Ταυτόχρονα φαίνεται να έχουν και μια παράδοση στη σιδηρουργία.

Η κοινωνική διαστρωμάτωση των Ντόγκον είναι κάπως περίπλοκη και βασίζεται είτε στην οικογενειακή καταγωγή είτε στον τόπο (χωριό καταγωγής). Οι ομαδοποιήσεις εχουν να κάνουν με το κλαν, το χωριό, σόι, την πατρογραμμική καταγωγή, και, για τους άνδρες, την ηλικία και τις γνώσεις και δεξιότητες. Αρχηγός κάθε σογιού είναι ο γηραιότερος του άντρας. Ο αρχηγός κάθε χωριού ψηφίζεται από τη συνέλευση των γερόντων με βάση τα πνευματικά του προσόντα (δεν είναι απαραίτητα ο γηραιότερος). Στην πραγματικότητα είναι ο πνευματικός ηγέτης του χωριού.

Αγοράκια και κοριτσάκια περνούν το μαρτύριο της περιτομής και της κλειτοριδεκτομής αντίστοιχα. Από 9 – 12 χρονών τα αγοράκια, από 7 – 8 χρονών τα κοριτσάκια. Οι Ντόγκον θεωρούν ότι αν δεν γίνει αυτό, το παιδί δεν αποκτά φύλο. Παραμένει «ουδέτερο». Για τους Ντόγκον, τα παιδιά είναι ερμαφρόδιτα.

Κάθε άντρας επιτρέπεται να παντρεύεται έως και 4 γυναίκες. Το δικαίωμα όμως αυτό σπάνια (σχεδόν ποτέ) ασκείται. Σχεδόν όλοι οι άντρες έχουν μόνο μια γυναίκα.  Οι γυναίκες μπορούν να εγκαταλείψουν τους συζύγους τους στις αρχές του γάμου τους, πριν από τη γέννηση του πρώτου τους παιδιού (ακόμα κι αν είναι έγκυες). Μετά τη γέννηση, το διαζύγιο είναι ένα σπάνιο και σοβαρό θέμα, και για την έκδοση του απαιτείται η συμμετοχή όλου του χωριού. Στη συνέλευση συμμετέχουν όλοι και όλες ανεξαιρέτως. Α, και κάτι ακόμα: το φλερτ το κάνουν οι γυναίκες στους άντρες. Οι γυναίκες επιλέγουν το σύζυγο τους. Χωρίς κανέναν εξαναγκασμό.  Κι αυτό παρότι, όπως ήδη αναφέραμε, ακολουθείται η πατρογραμμική καταγωγή. Επίσης, οι γυναίκες διατηρούν την οικονομική τους ανεξαρτησία. Έχουν την δικιά τους περιουσία στην οποία δεν έχουν κανένα δικαίωμα οι άντρες τους. Οι γυναίκες εργάζονται κανονικά και μπορούν να πωλούν τα προϊόντα που φτιάχνουν (αγγεία, κεραμικά, ρούχα).

Θρησκεία

Η πλειοψηφία των Ντόγκον ακολουθεί τον ανιμισμό. Ταυτόχρονα όμως, αρκετοί έχουν ασπαστεί τον Χριστιανισμό και (κυρίως) το Ισλάμ. Χωρίς όμως να έχουν εγκαταλείψει τα παραδοσιακά τους έθιμα.

Ο Ανιμισμός των Ντόγκον είναι κάπως ασυνήθιστος. Συνδυάζει την προγονολατρεία, στοιχεία τοτεμισμού και έναν Θεό – Δημιουργό, τον Άμα! Σημαντικό ρόλο στη θρησκεία τους παίζουν οι θεότητες Νόμο, οι οποίοι επίσης λατρεύονται ως προγονικά πνεύματα.

Οι Ντόγκον και ο Σείριος

 Οι Ντόγκον κάνουν λόγο για τους Νόμο – αμφίβιες θεότητες που έφτασαν από τον ουρανό με τα φανταστικά ουράνια  πλοία τους. Και κήρυξαν τη διδασκαλία τους σε ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων που συγκεντρώθηκε γύρω από τη λίμνη που δημιουργήθηκε από ένα απ’ αυτά.

Ορισμένοι ερευνητές, που ερευνούσαν τους Ντόγκον έχουν αναφέρει ότι φαίνεται να διαθέτουν προηγμένες αστρονομικές γνώσεις, για τη φύση και την προέλευση των οποίων στη συνέχεια ξεκίνησε επιστημονική αντιπαράθεση. Από το 1931 έως 1956 ο Γάλλος ανθρωπολόγος Marcel Griaule (Μαρσέλ Γκριόλ) μελέτησε τους Ντόγκον. Στα τέλη του 1946 ο Γκριόλ πέρασε τριάντα τρεις συναπτές ημέρες σε συζητήσεις με έναν σοφό γέροντα των Ντόγκον, συζητήσεις που αποτέλεσαν την πηγή ενός μεγάλου μέρους των μελλοντικών δημοσιεύσεων που έκανε με την Ζερμαίν Ντιτερλέν. Οι δύο γάλλοι ανθρωπολόγοι ανέφεραν ότι οι Ντόγκον πιστεύουν ότι το πιο λαμπρό αστέρι στον ουρανό, ο Σείριος ( Σίγκου Τόλο ή «αστέρι του Σίγκουι»), έχει δύο αστέρια συντρόφους, το «Πο Τόλο» (ή το άστρο του Κεχριού), και το «Εμέ για Τόλο», (το θηλυκό άστρο του σόργου), αντίστοιχα, τον πρώτο και τον δεύτερο από τους συνοδούς του Σείριου Α. Ο Σείριος, στο σύστημα των Ντόγκον, σχηματίζει μία εστία για την τροχιά ενός μικροσκοπικού αστεριού, του συνοδού του Πο Τόλο. Όταν το Πο Τόλο είναι πιο κοντά στον Σείριο, αυτό το αστέρι φωτίζει, ενώ όταν είναι πλέον απομακρυσμένο από τον Σείριο, εκπέμπει ένα τρεμούλιασμα που δίνει την εντύπωση στον παρατηρητή πολλών αστεριών. Ο κύκλος της τροχιάς διαρκεί 50 χρόνια. Ο Πο Τόλο (Σείριος Β’) είναι για τους Ντόγκον το πιο μικροσκοπικό αστέρι, αλλά παράλληλα και το πιο βαρύ. Τόσο βαρύ που ούτε όλα τα πλάσματα του κόσμου μαζί, δε μπορούν να το σηκώσουν. Το χρώμα του είναι λευκό και η τροχιά του ελλειπτική. Οι άνθρωποι της φυλής πιστεύουν ότι πραγματοποιεί μια περιστροφή γύρω από τον Σείριο κάθε 50 έτη και μάλιστα διοργανώνουν ειδική τελετή για να τιμήσουν τη μνήμη αυτού του γεγονότος. Οι Γκριόλ και Ντιτερλέν επίσης, ισχυρίζονται ότι οι Ντόγκον φαίνεται να γνώριζαν τα δαχτυλίδια του Κρόνου, και τα φεγγάρια του Δία.

Αλλά δεν ήταν μόνο οι Γκριόλ και Ντιτερλέν που προβληματίστηκαν από αυτό που ονόμασαν «Σουδανέζικο αστρικό σύστημα» (ΣΣ: το Μάλι έως το 1959 ονομαζόταν «Γαλλικό Σουδάν»).

Το 1976 ο Robert Temple έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Το μυστήριο του Σείριου» υποστηρίζοντας ότι το σύστημα των Ντόγκον αποκαλύπτει ακριβή γνώση των κοσμολογικών γεγονότων γνωστή μόνο από την ανάπτυξη της σύγχρονης αστρονομίας, δεδομένου ότι φαίνεται να γνωρίζουν, σύμφωνα με την αναφορά των Γκριόλ και Ντιτερλέν, ότι ο Σείριος ήταν μέρος ενός δυαδικού αστρικού συστήματος, του οποίου  όμως  το δεύτερο αστέρι, ο Σείριος Β, ένας λευκός νάνος, ήταν εντελώς αόρατο στο ανθρώπινο μάτι, (όπως ακριβώς ο Πο Τολό είναι ο μικροσκοπικός, ήταν γνωστός στους Ντόγκον), και ότι χρειάστηκαν 50 χρόνια για να ολοκληρώσει την τροχιά του. Η ύπαρξη του Σείριου Β είχε μόνο συναχθεί ότι υπάρχει μέσω μαθηματικών υπολογισμών που έκανε ο Φρίντριχ Μπέσσελ  το 1844. Ο Temple στη συνέχεια υποστήριξε ότι οι πληροφορίες των Ντόγκον, εάν αναχθούν σε αρχαίες αιγυπτιακές πηγές και μύθους, υποδεικνύουν μια εξωγήινη μετάδοση γνώσεων για τα άστρα. Ούτε ο Γκριόλ ούτε η Ντιτερλέν είχαν κάνει ποτέ τέτοιες τολμηρές αξιώσεις για την πηγή της γνώσης των Ντόγκον.

Πιο πρόσφατα, έχουν διατυπωθεί αμφιβολίες σχετικά με την εγκυρότητα του έργου των Γκριόλ και Ντιτερλέν . Σε ένα άρθρο του 1991 στο περιοδικό «Current Anthropology» ο ανθρωπολόγος Γουώλτερ βαν Μπηκ (Walter van Beek) κατέληξε στο συμπέρασμα μετά από επιτόπια έρευνα στους Ντόγκον ότι,

«Αν και τωόντι μιλούν για τον Σίγκου Τολό [που είναι το όνομα που ο Γκριόλ ισχυρίστηκε ότι οι Ντόγκον δίνουν στον Σείριο Α] διαφωνούν πλήρως μεταξύ τους ως προς το ποιο αστέρι εννοούν: Για κάποιους είναι ένα αόρατο αστέρι που θα πρέπει να ανατείλει για να ανακοινώσει την γιορτή του Σίγκου, για άλλους είναι η Αφροδίτη που, από μια διαφορετική κάθε φορά θέση, εμφανίζεται ως Σίγκου Τολό. Όλοι συμφωνούν, ωστόσο, ότι έμαθαν για το αστέρι από τον Γκριόλ»

Στο βιβλίο του «υποθέσεις του Σείριου», ο Νώε Μπρος (Noah Brosch) υποθέτει ότι οι Ντόγκον μπορεί να είχαν έρθει σε επαφή με τους αστρονόμους που είχαν εγκατασταθεί στο έδαφός των Ντόγκον κατά τη διάρκεια μιας αποστολής πέντε εβδομάδων, σκοπός της οποίας ήτανε να μελετήσει την ηλιακή έκλειψη της 16 Απριλίου 1893. Ο Ρόμπερτ Τοντ Κάρολ αναφέρει επίσης ότι μια πιο πιθανή πηγή της γνώσης του συστήματος αστεριών του Σείριου είναι από τη σύγχρονες, επίγειες πηγές που παρείχαν πληροφορίες στα ενδιαφερόμενα μέλη των φυλών.

Άλλες αναφορές λένε ότι οι Ντόγκον ήξεραν κι ένα άλλο αστέρι στο σύστημα του Σείριου, το Εμέ Για, ή ένα αστέρι «μεγαλύτερο από τον Σείριο B αλλά ελαφρύτερο και ισχνό σε μέγεθος». Το 1995, βαρυτικές παρατηρήσεις έδειξαν πράγματι την πιθανή παρουσία ενός καφέ νάνου σε τροχιά γύρω από Σείριο (έναν Σείριο Γ) με τροχιακή περίοδο έξη ετών. Μια πιο πρόσφατη μελέτη με τη χρήση προηγμένων μηχανών υπέρυθρης απεικόνισης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πιθανότητα ύπαρξης ενός τριπλού αστρικού συστήματος στο Σείριο είναι «πλέον χαμηλή», αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί, επειδή η περιοχή εντός 5 ΑΜ (Αστρονομικών Μονάδων) από τον Σείριο A δεν είχε καλυφθεί.

Σύμφωνα με τον διάσημο αμερικάνο αστρονόμο Καρλ Σαγκάν, η δυτική Αφρική είχε πολλούς επισκέπτες από τεχνολογικούς πολιτισμούς που βρίσκονται στη Γη. Οι Ντόγκον έχουν παραδοσιακά ένα ενδιαφέρον για τον ουρανό και τα αστρονομικά φαινόμενα. Αν κάποιος ευρωπαίος είχε επισκεφτεί τους Ντόγκον το 1920-1930, η συζήτηση πολύ πιθανό να περιστρεφόταν σε αστρονομικά θέματα, συμπεριλαμβανομένου και του Σειρίου, του λαμπρότερου αστεριού στον ουρανό και κεντρική φιγούρα στη μυθολογία των Ντόγκον. Επίσης, το 1920 υπήρχε μεγάλη κινητικότητα στον επιστημονικό τύπο για τον Σείριο, οπότε και μέχρι να πάει ο Γκριόλ οι Ντόγκον μπορεί να είχαν μια ιδέα από τα τεχνολογικά θέματα του 20ου αιώνα που να τους την είχαν μεταφέρει επισκέπτες από άλλα μέρη της Γης, και να την μετέδωσαν μέσα από συζητήσεις.

Βλέπουμε λοιπόν ότι οι περισσότεροι ερευνητές αυτού του «μυστήριου» είτε δεν αποδέχονται ότι είχαν αυτές τις γνώσεις οι Ντόγκον είτε θεωρούν ότι τις απέκτησαν από δυτικούς επισκέπτες πρόσφατα. Αποκλείουν να τις απέκτησαν μόνοι τους ή από κάποιον μη λευκό δυτικό (δεν μιλάω εδώ για εξωγήινο – αν και κάποιοι ερευνητές, «α λα Νταίνικεν», υποστηρίζουν ακόμα κι αυτό!). Κανένας, όμως, απ’ αυτούς τους δυτικούς ερευνητές δεν έκανε το κόπο να ρίξει μια ματιά στον Χάρτη της περιοχής. Γιατί αν το έκαναν, θα διαπίστωναν ότι η χώρα των Ντόγκον βρίσκεται 200 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Τομπουκτού. Ενός από τα μεγαλύτερα πνευματικά κέντρα του Ισλαμικού κόσμου. Χιλιάδες σελίδες χειρόγραφων (πολλά από τον 13ο αιώνα) βρέθηκαν εκεί (όχι ότι ήταν κρυμμένα – οι δυτικοί αντιλήφθηκαν την ύπαρξη τους πρόσφατα). Πολλά ήταν κατεστραμμένα (σχισμένα).

Αρκετά περιείχαν αστρονομικές γνώσεις. Προφανώς υπάρχουν και μεταφράσεις καθώς και αντιγραφές από μη αραβικά αρχαιότερα κείμενα. Θα ήταν, το λοιπόν, πολύ παρακινδυνευμένο αν υποστηρίζαμε ότι κάποιοι Ντόγκον είχαν έρθει σε επαφή με λόγιους του Τομπουκτού, οι οποίοι τους μετέδωσαν κάποιες γνώσεις; Το ότι κάποιοι Ντόγκον «κατέβαιναν στην πόλη» (για εμπορικούς λόγους), πρέπει να τα θεωρήσουμε σίγουρο. Τουλάχιστον από κάποια στιγμή και μετά. Επίσης, και το ότι κάποιοι λόγιοι και θεολόγοι ανέβαιναν στα χωριά για να εξισλαμίσουν (με το καλό αυτή τη φορά) τους ντόπιους. Όλα αυτά όμως αποδεικνύουν ότι οι Ντόγκον πήραν τις αστρονομικές γνώσεις τους από τους λόγιους του Τομπουκτού; Και αυτοί που τις βρήκαν αυτές τις γνώσεις; Ναι, κάποιες από τις αστρονομικές γνώσεις τους φαίνεται να τις πήραν από τους Άραβες, αλλά για το Σείριο; Από πού κι ως πού γνώριζαν οι Άραβες (άριστοι, κατά τα άλλα, αστρονόμοι) ότι ο Σείριος ήταν τριπλό (ή διπλό έστω) άστρο; Τα τηλεσκόπια ανακαλύφθηκαν τον 16ο – 17ο αιώνα. Έτσι δεν είναι;