Του Fernando Rosso Από την Αργεντίνικη Εφημερίδα Tiempo Argentino

Μετάφραση από ισπανικά: Βίβιαν Πελετλή

                Η βίαιη εισβολή του κορονοϊού προκάλεσε διάφορες πολώσεις όσον αφορά την ερμηνεία του: φυσικό φαινόμενο ή κοινωνικό προϊόν; Ακόμα μία γρίπη ή η πιο λεηλατούσα πανδημία όλων των εποχών; Η καθιέρωση μιας κοινωνίας απομονωμένων ατόμων, βιοπολιτικά μεταλλαγμένων ή η γέννηση ενός νέου τρόπου συλλογικής δράσης;

                Ως προς το πρώτο ερώτημα, ο Βρετανός γεωγράφος και διανοητής David Harvey έγραψε σε μια παρέμβασή του ότι “το κεφάλαιο τροποποιεί τις περιβαλλοντικές συνθήκες της ίδιας του της αναπαραγωγής.(…) Από αυτή την άποψη δεν υπάρχει πραγματικά φυσική καταστροφή.” Η αναρχική εισβολή στη φύση ή η αποψίλωση που επιχειρεί το κεφάλαιο από τη μία, και τα ελλείμματα στα δημόσια συστήματα υγείας από την άλλη, μας εμποδίζουν να μιλήσουμε για καθαρά φυσικές συμφορές. Η εσωτερική εξάρτηση στην αγροτική βιομηχανία και οι αιτίες των πρόσφατων επιδημιών έχουν σχολιαστεί εκτεταμένα σε ακαδημαϊκά και επιστημονικά κείμενα.

                Όσον αφορά την υπερβολή (ή όχι) του κορονοϊού, η πρόωρη προειδοποίηση του Ιταλού φιλοσόφου  Giorgio Agamben  - ο οποίος μίλησε για μια εφεύρεση της πανδημίας, διαψεύστηκε από την πραγματικότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία στην Ισπανία ο Covid-19 έχει ήδη προκαλέσει πέντε φορές περισσότερους θανάτους απ ότι η γρίπη του 2019. Ωστόσο αυτό δεν επισκιάζει άλλες αλήθειες που έθεσε στην παρέμβασή του η χρήση και κατάχρηση του ατομικού φόβου και ο συλλογικός πανικός για την ισχυροποίηση των αυταρχικών κρατικών μηχανισμών – στο μέλλον χρησιμοποιούμενοι για αιτίες λιγότερο «καλές» και η απόκρυψη πολλών άλλων επιδημιών που παράγονται κάθε χρόνο και δεν χαίρουν της ίδιας προσοχής από τους διαχειριστές της κοινής γνώμης.

                Το 2018 είχαμε 405.000 θανατηφόρα κρούσματα μαλάριας σε όλο τον πλανήτη, από τα οποία οι 272.000 αφορούσαν παιδιά κάτω των πέντε ετών. Τρεις χιλιάδες άτομα ακόμα πέθαναν την ίδια χρονιά σε φτωχές χώρες από χολέρα, άλλη μία ασθένεια άμεσα συνδεδεμένη με τη φτώχεια και την έλλειψη βασικών αγαθών όπως το νερό. Κι αυτό χωρίς να υπολογίσουμε τους θανάτους από την «επιδημία» της πείνας σ ένα κόσμο όπου 1300 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων – το ένα τρίτο δηλαδή της παραγωγής- καταλήγουν στα σκουπίδια επειδή δεν είναι κερδοφόρα.

                Όπως δήλωσε ο Γάλλος φιλόσοφος Jacques Ranciere: Αν η πολιτική αρχίζει εκεί όπου επιβάλλεται να υπολογιστούν οι μη υπολογίσιμοι παράγοντες, αυτή ίσως θα ήταν μια υποχρεωτική διαφοροποίηση του κορονοϊού σε σχέση με άλλες ασθένειες ή επιδημίες που σκοτώνουν μαζικά, αλλά των οποίων οι συνέπειες δεν έχουν την ίδια βαρύτητα γιατί δεν υπολογίζεται το μερίδιο εκείνων που δεν έχουν μερίδιο. Ή με άλλα λόγια, ο  Covid’19 γίνεται αμέσως σχετικά πιο «δημοκρατικός» (καθώς δεν υπάρχει εμβόλιο) και καθώς υποχρεώνει να συνυπολογιστούν οι μετρήσιμοι και οι μη μετρήσιμοι και μετατρέπει την πανδημία του συνόλου σε ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός.

                Τέλος σχετικά με το τι είδους κοινωνία θα αναδυθεί στο «μεταπολεμικό» κοινωνικοοικονομικό σκηνικό την επόμενη μέρα, το πανόραμα είναι ανοιχτό. Προσπαθώντας να αποστασιοποιηθεί από τα σημερινά φυσικά επακόλουθα  και να σκεφτεί την κρίση από μια πιο ευρεία θέαση, ο Ιταλός ιστορικός Enzo Traverso προειδοποίησε ότι «υπάρχει ο κίνδυνος να φτάσουμε στα όρια του ακραίου φιλελευθερισμού: η κοινωνία μεταμορφωμένη από την πανδημία μας μετατρέπει σε απομονωμένες μονάδες. Το μοντέλο της κοινωνίας που αναδύεται από την ίδια δεν βασίζεται στην συλλογική ζωή, αλλά στην αλληλεπίδραση απομονωμένων ατόμων που έχουν την ιδέα ότι το κοινό καλό δεν θα είναι άλλο παρά το τελικό αποτέλεσμα αυτών των αλληλεπιδράσεων, δηλαδή της τελικής αποκορύφωσης των ατομικών εγωισμών.» Οι ακραίοι νεοφιλελεύθεροι που μείωσαν την ένταση της δημόσιας παρέμβασής τους, καθώς σε όλο τον πλανήτη παρατηρούνται οι επιπτώσεις των σύμφωνα με τις αρχές τους, σχεδιασμένες κι εφαρμοσμένες πολιτικές (με την καταστροφή των συστημάτων υγείας σαν πιο ξεκάθαρη συνέπεια), δεν τους ενοχλεί η διαιώνιση μιας κοινωνίας υποκειμένων κοινωνικά αποστασιοποιημένων, πολιτικά απομονωμένων και οικονομικά ευάλωτων.

                Ωστόσο, από την άλλη πλευρά αναδύονται παραδείγματα αλληλεγγύης και κοινής δράσης που ξεκινούν από τα εργοστάσια μετάλλων στην Λομβαρδία μέχρι τις υψικαμίνους του Ταράντο, όταν μεγάλο μέρος της ιταλικής εργατικής τάξης έκανε γενική απεργία στις 25 Μαρτίου για να υπερασπιστεί τη ζωή της. Ή στη δική μας χώρα, το παράδειγμα των εταιρειών (Madygraf στη βόρεια ζώνη του Μεγάλου Μπουένος Άιρες ή τα υφάσματα Traful Newen  στο Neuquen) που επανεπένδυσαν με σκοπό να παράγουν μάσκες και οινόπνευμα και να συνεισφέρουν έτσι στη μάχη κατά του ιού.

                Όπως σε κάθε καταστροφή ή κρίση, ο Covid 19 μπορεί να φέρει τα καλύτερα ή τα χειρότερα. Με όλη τη σοβαρότητα που περικλείει, η πανδημία είναι επίσης ένα πεδίο μάχης.