Αν υποθέσουμε ότι η ζωή είναι μια σύγχυση τότε ο θάνατος είναι εκείνος που έρχεται να βάλει τάξη στα πράγματα. Και το μαύρο του θανάτου δεν είναι του θανάτου, αλλά το λευκό της ζωής. Σε ορισμένους πολιτισμούς, σε κάποιες κοινωνίες οι άνθρωποι που πενθούν δε φορούν μαύρα ενδύματα αλλά λευκά. Η φυματίωση μια, κάποτε θανατηφόρα, ασθένεια, όπως παρατηρεί η Σόνταγκ στο δοκίμιό της Η νόσος ως Μεταφορά, είναι ασθένεια διαφανής. Και η διαφάνεια αυτή, ισχυρίζεται η ίδια, προκύπτει από τις ακτίνες Χ που έδειξαν για πρώτη φορά τους πνεύμονες του ασθενή οι οποίοι μοιάζουν με τις άυλες ζωγραφιές που δημιουργούσε ο Μαν Ραίη. Όταν κάνεις μια ακτινογραφία προκειμένου να φανεί η βλάβη που υπάρχει, σ' αυτούς τους διπλούς ασκούς που μοιάζουν πιο πολύ με φυτά, παρά με ανθρώπινα όργανα, τους πνεύμονες, που είναι πολύ περισσότερο άυλοι από ότι η καρδιά, πρέπει να καταπιείς ένα υγρό στο χρώμα του ασβέστη το οποίο θα εντοπίσει το σημείο που πάσχει. Οι μεταφορές που χρησιμοποιούν οι ζωντανοί για να ορίσουν, ή μάλλον για να απομακρύνουν, την ιδέα του θανάτου είναι πλούσιες σε φαντασία.

Είναι χυδαίο να τρώει κανείς με όρεξη; Ο φιλάσθενος είναι γοητευτικός; Ο φθισικός έχει εξάψεις, πολλές φορές κόκκινα μάγουλα, που φέρνουν στο νου το χρώμα ενός μήλου, ένα φευγαλέο κόκκινο. Μήπως έχει δίκιο ο Ντίκενς που θεωρεί πως μια τρομερή αρρώστια όπως η φυματίωση εξευγενίζει το θάνατο; Είναι ανώδυνη η φυματίωση; Είναι εξαιρετικά οδυνηρός ο καρκίνος; Είναι ωραίος ο Θάνατος; Ή μήπως είναι χυδαίος;

Σίγουρα η φθισική Μαργαρίτα Γκωτιέ στην Κυρία με τις Καμέλιες, μπορεί να ζει μέσα στην πολυτέλεια, αλλά η ψυχολογία της εξαιτίας της αρρώστιας την κάνει κουρέλι.

Η φυματίωση είναι για τους φτωχούς; Είναι για τους πλούσιους; Για τους ρομαντικούς; Είναι δαιμονικός ο καρκίνος; Είναι διαβολική η αρρώστια; Πώς νιώθει κανείς όταν χάνει την ανάσα του; Όταν ασφυκτιά; Όταν κάνει αιμόπτυση; Όταν είναι εξαντλημένος; Όταν έχει 39 πυρετό, αλλά είναι ζωηρός, ίσως απατηλά ζωηρός; Μήπως ένας παροξυσμός της γενετήσιας επιθυμίας; Μια μεγάλη όρεξη ή μια ευφορία δείχνουν ότι θα ιαθεί ή ότι θα τον χάσουμε; Κι ύστερα, μήπως, ο ίδιος ο ασθενής εγκυμονεί το θάνατό του;

Η αρρώστια είναι ύπουλη. Κατατρώει το χρόνο. Είναι δυσοίωνη. Αποτρόπαια. Αποκρουστική. Χυδαία. Πρόστυχη. Ντροπιαστική. Είναι μια παράβαση, μη κατανοητή, είναι αμείλικτη και ανεπίστροφη γιατί σου κλέβει τη ζωή. Αν ήταν ένα πρόσωπο θα ήταν τόσο εγωιστικό που σ' ακολουθεί ενώ το διώχνεις, που κλαίει και σε εκβιάζει να γυρίσεις πίσω.

Έχει ηθική η αρρώστια; Ή μόνο δέος, μόνο τρόμο; Η αρρώστια είναι εκφυλιστική κατάσταση. Είναι όνειδος, αδυναμία, ανεπάρκεια, βλάβη, γάγγραινα, ένα μήλο που σαπίζει έτσι που όποιο φρούτο κι αν βάλεις δίπλα του σαπίζει και αυτό.

Ο Βίλχελμ Ράιχ - αναφέρει η Σούζαν Σόνταγκ - μίλησε για τον καρκίνο του Φρόυντ, θεωρώντας πως ήταν ένας παράφορος χαρακτήρας που είχε ένα ''πολύ άτυχο γάμο''. Και κάποια στιγμή παραιτήθηκε:

Ζούσε μια πολύ ήρεμη, ήσυχη, ευυπόληπτη οικογενειακή ζωή, αλλά δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως ήταν πολύ δυσαρεστημένος από γενετήσια άποψη. Απόδειξη τούτου είναι τόσο η παραίτησή του όσο και ο καρκίνος του. Βρέθηκε αναγκασμένος να θυσιαστεί. Να παραιτηθεί απ' τις προσωπικές του χαρές, τις προσωπικές του απολαύσεις, κατά τα μέσα του βίου του... Αν η άποψη μου για τον καρκίνο είναι σωστή, αρκεί να παραιτηθείς, να παραδοθείς στην παραίτηση - και, κατόπιν, έρχεται η συρρίκνωσή σου.

Ενώ ο Γκέοργκ Γκρότεγκ στο Βιβλίο για το Αυτό γράφει:

Η φυματίωση είναι επιπόθεση του θανάτου. Η επιθυμία πρέπει να αργοσβήσει, η επιθυμία για το πήγαινε - έλα της ερωτικής πράξης που συμβολίζεται με την ανάσα. Και μαζί με την επιθυμία αργοσβήνουν και οι πνεύμονες, αργοσβήνει το σώμα, διότι η επιθυμία μεγαλώνει στην διάρκεια της αρρώστιας, διότι η ενοχή της διαρκώς επαναλαμβανόμενης συμβολικής διάχυσης σπέρματος με το σάλιο γίνεται ολοένα μεγαλύτερη... διότι Αυτό επιτρέπει στην πνευμονική νόσο να φέρνει ομορφιά στα μάτια και στα μάγουλα, να χύνει ελκυστικά δηλητήρια!

 Είναι η υγεία κάτι κοινότοπο; κάτι ανιαρό; κάτι δεδομένο; κάτι διαρκές;

Η ψυχολογία του αρρώστου είναι γνωστό πως παίζει καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ασθένειάς του, όπως ακριβώς κάθε ασθενής κάνει δική του την αρρώστια του και της προσθέτει τα δικά του χαρακτηριστικά.

Η διηγηματογράφος Κάθριν Μάνσφλιντ έγραφε:

Μου φαίνεται πως ξόδεψα τη μισή μου ζωή φτάνοντας σε ξένα ξενοδοχεία... Η άγνωστη πόρτα κλείνει πίσω απ' τον ξένο, κι ύστερα γλιστρώ στα σεντόνια. Προσμένοντας τους ίσκιους να βγουν απ' τις γωνιές και να πλέξουνε το αργό τους δίχτυ πάνω στην πιο άσχημη ταπετσαρία του κόσμου... Ο ένοικος του διπλανού δωματίου έχει την ίδια πάθηση με μένα. Όταν ξυπνώ μέσα στη νύχτα τον ακούω να στριφογυρίζει. Κι ύστερα να βήχει. Και μετά από ένα διάλειμμα σιγής βήχω εγώ. Κι αυτός ξαναβήχει. Αυτό συνεχίζεται για πολύ. Ώσπου νιώθω σαν να ‘μαστε δύο κοκκόρια που λαλούν το ένα στ' άλλο σε απατηλά ξημερώματα από μακρινές κρυμμένες αγροικίες.

Πάντως μοιάζει δύσκολο να φανταστούμε πώς η πραγματικότητα μιας φοβερής αρρώστιας όπως ήταν κάποτε η φυματίωση μπορεί να παραμορφωθεί από την δεισιδαίμονα πρόληψη ή τη ρομαντική διάθεση που μπορεί να κάνει τον πάσχοντα - ας πούμε τον Κητς -να σκέφτεται και να γράφει χωρίς να μπορεί να αναπνεύσει. Ωστόσο οι ρομαντικοί ποιητές Άγγλοι, Γάλλοι και Γερμανοί έζησαν στο μεγαλύτερο μέρος δύο αιώνων ''εκμεταλλευόμενοι'' την αρρώστια.

Η φυματίωση του Καμύ είναι διαφορετική από κείνη του Κάφκα. Ο Καμύ την πρόλαβε επειδή σκοτώθηκε στο γνωστό αυτοκινητιστικό δυστύχημα.

Ο Κάφκα σ' ένα γράμμα στη Φελίτσε πανηγυρίζει όταν του λένε πως είναι στο τελευταίο στάδιο της αρρώστιας που τον έχει παιδέψει όσο και η υγρασία της πόλης που έζησε, της Πράγας. Παίρνει πρόωρη σύνταξη από τη δουλειά του και γράφει πυρετωδώς, ενώ παράλληλα ζει τα τελευταία χρόνια της ζωής του με τη Ντόρα που τον αγάπησε όσο καμιά και εκείνος ένιωσε αυτόν τον έρωτα. Όμως την άφησε απαρηγόρητη. Όπως όλοι οι νοσούντες από ανίατες ασθένειες αφήνουν απαρηγόρητους τους δικούς τους. Θα μπορούσες να πεις πως λίγο διέφερε ο θάνατος από φυματίωση του Κάφκα από μια  αυτοκτονία. Γίνεται φανερό λοιπόν πόσο μεγάλη είναι η εξατομίκευση μιας ασθένειας όπως η φυματίωση.

Αντίθετα με μια αρρώστια σαν τη χολέρα που η προσβολή από αυτήν αποτελεί μοιραίο γεγονός και εντάσσει ένα πολυσύνθετο κατά τα άλλα εγώ σ' ένα πάσχον περιβάλλον. Αντίθετα με τη φυματίωση που ενισχύει τη θέση που έχει το άτομο μέσα στο περιβάλλον του. Γι' αυτό βλέπουμε στο Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν, τη φυματίωση από την οποία πάσχει ο κεντρικός του ήρωας Χανς Κάστορπ  να σημαίνει γι' αυτόν προαγωγή. Η ασθένεια αυτή τον κάνει, με άλλα λόγια, μοναδικό, νοήμονα, σημαντικό για τον εαυτό του και για τους άλλους. Στο άλλο αφήγημα του Τόμας Μαν, στο Θάνατο στη Βενετία, ο Γκούσταβ Άσενμπαχ, ο λογικός και σχολαστικός και σπουδαίος συγγραφέας καταρρέει εξαιτίας της απόφασής του να παραμείνει στη Βενετία και ας πεθαίνουν γύρω του οι άνθρωποι απ' την χολέρα. Κι αυτό υποκινείται απ' το ερωτικό πάθος του για ένα νεαρό τον οποίο δεν άγγιξε ποτέ. Σ' αυτή την περίπτωση η επιδημία καθιστά το θύμα έναν ανάμεσα σε πολλούς.

Σε μια επιδημία που οι άνθρωποι μολύνονται και πεθαίνουν μαζικά, χάνουν την μοναδικότητά τους. Είναι ένας ακόμη αριθμός που προστίθεται σ' ένα σύνολο, ότι ακριβώς συμβαίνει με την τωρινή πανδημία. Κάθε μέρα ακούμε τόσα τα κρούσματα, τόσοι οι νεκροί, τόσοι στην εντατική, αυτή η ηλικία τους, αυτό το φύλο τους. Το όνομα καλύπτεται απ' τα προσωπικά δεδομένα. Όπως πάντα νοσούν και κάποιοι επώνυμοι των οποίων τα ονόματα ανακοινώνονται φυσικά. Ωστόσο, ο Μπόρις Τζόνσον, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου - θύμα εν πολλοίς της πολιτικής του - μπαίνοντας στην ΜΕΘ χάνει την ταυτότητά και την ατομικότητά του.