του Thomas Pegelow, Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας

Οι πρώιμες μεταπολεμικές μελέτες κατανοούσαν την ναζιστική κυριαρχία ως μια κυριαρχία   βασιζόμενη σε μια μυστική αστυνομίαπου έσπερνε τον τρόμο και σ’ ένα μονοπώλιο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ορισμένες από αυτές τις μελέτες τόνιζαν το ρόλο των αστυνομικών δυνάμεων, εξηγώντας την φαινομενικά ομοιόμορφη ετοιμότητα των Γερμανών να στηρίξουν τους Ναζί σ’ έναπαντοδύναμο σύστημα παρακολούθησης. Ένα τεράστιο δίκτυο κατασκόπων και η βίαιη καταστολή από την Geheime Staatspolizei  – Γκεστάπο, μυστική αστυνομία –  κατέστησαν μάταιες όλες τις προσπάθειες αντίστασης.  Άλλες μελέτες τόνισαν τη σημασία των μέσων ενημέρωσης, δείχνοντας την επιτυχή αποπλάνηση των Γερμανών από την ναζιστική προπαγάνδα και την ένταξή τους στις οργανώσεις του καθεστώτος και τις μαζικές συγκεντρώσεις.

Η νέα εστίαση στην κοινωνική ιστορία στη δεκαετία του 1960 και 1970 και, αργότερα, στην Alltagsgeschichte (ιστορία της καθημερινής ζωής) βοήθησε να αμφισβητηθούν αυτές οι ερμηνείες. Αποκάλυψεεντυπωσιακά ευρέως διαδεδομένες πράξεις μη συμμόρφωσης και ανυπακοής στους τοπικούς αντιπροσώπους του Ναζιστικού Κόμματος και του Κράτους. Η εικόνα ενός πληθυσμού, που σε μεγάλο βαθμό αντιστάθηκε στον ναζισμό, αντικατέστησε την προηγούμενη εικόνα μιας κοινωνίας gleichgeschalteten (συντονισμένης) που υποβλήθηκε σε καταναγκασμό και χειραγώγηση

Οι περισσότεροι σύγχρονοι μελετητές θεωρούν τις δύο αυτές εικόνες ως λανθασμένες. Αντίθετα, υποδεικνύουν μια πιο διαφοροποιημένη προσέγγιση που αγκαλιάζει τα φαινομενικές παραδοξότητες ως χρήσιμα εργαλεία για την εξήγηση των στάσεων και των απόψεων του γερμανικού πληθυσμού στη ναζιστική περίοδο. Οι ίδιοι άνθρωποι πουσυμφωνούσαν με ορισμένες ιδεολογικές ή ουσιαστικές πτυχές της ναζιστικής εξουσίας, από την οποία επωφελούνταν, μπορούσαν επίσης να συμμετάσχουν σε πράξεις διαφωνίας. Αυτές οι πράξεις θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να λάβουν τη μορφή λεκτικής κριτικής για μεμονωμένες ναζιστικές πολιτικές, όπως η δολοφονία Γερμανών με αναπηρίες ή ατόμων με ειδικές ανάγκες, που ξεκίνησαν το 1939.

Ο χαρακτηρισμός του γερμανικού πληθυσμού ως πρόθυμου υποστηρικτή του ναζιστικού καθεστώτος είναι ανακριβής. Η πλειοψηφία των Γερμανών δεν μετατράπηκε ούτε σε φανατικούς Ναζί ούτε σε ηρωικούς αντιστασιακούς αγωνιστές, αλλά, όπως το εξέφρασαν επαρκώς οι Klaus-Michael Mailman και Gerhard Paul στο Herrschaft und Alltag (1991), σε: «loy-ak Widerwilligkeit»  / νομοταγείς απρόθυμους. Ο εξαναγκασμός, επομένως, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της δυσαρέσκειας σε χαμηλό επίπεδο και στην αποτροπή του ενδεχόμενου να πάρει/ αποκτήσει συλλογική έκφραση. Ωστόσο, η Γκεστάπο, ένα όργανο εξαναγκασμού, δεν είχε ποτέ την παντοδύναμη/ ολοκληρωτική φύση που προγενέστερες μελέτες της απέδιδαν  

Η γερμανική κοινωνία της εποχής της Βαϊμάρης ήταν μια ταξική κοινωνία που χαρακτηριζόταν από κοινωνικοπολιτικές εντάσεις που εντάθηκαν κατά τη διάρκεια της πολιτικής και οικονομικής κρίσης στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Οι Ναζί αντιμετώπισαν αυτές τις εξελίξεις με την προπαγανδιστική εικόνα μιας μοναδικής και αρμονικής Volks-gemeinschaft (εθνικής κοινότητας). Η οποία έγινε η κεντρική ιδέα των κοινωνικών πολιτικών του ναζιστικού κράτους. Οι Volksgenossen/εθνικοί σύντροφοι/ θεωρούνταν όχι μόνο ενωμένοι στην υπηρεσία τους για τη νέα Γερμανία και τον Φύρερ, τον Αδόλφο Χίτλερ, αλλά μοιράζονταν και το χιμαιρικό κατασκεύασμα μιας κοινής φυλετικής ύπαρξης. Οι Εθνικό –  Σοσιαλιστές μετατράπηκαν σε ομάδες Γερμανών πολιτών που θεωρούσαν ότι ήταν άλλης φυλής από τους Volksfeinden/εχθροί του λαού/. Στα προπολεμικά χρόνια, οι Ναζί εξοστρακίζουν και συστηματικά αποκλείουν αυτούς τους ανθρώπους, ειδικά τους Γερμανούς Εβραίους , από την πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή της χώρας.

Κατά την εφαρμογή των φυλετικών και κοινωνικών πολιτικών, η Γκεστάπο αναδείχθηκε ως επίφοβο  και σε κάποιο βαθμό αποτελεσματικό μέσο.  Αλληλοεπιδρώντας με την αστυνομία εγκλήματος, το ναζιστικό κόμμα, τα Schutzstaffel (SS, το τμήμα προστασίας) και την Sicherheitsdienst der SS (SD, Υπηρεσία Ασφάλειας των SS). Ο μηχανισμός του Schutzhaft (προστατευτική επιμέλεια), που θεσπίστηκε με απόφαση έκτακτης ανάγκης τον Φεβρουάριο του 1933, επέτρεψε στην αστυνομία να συλλαμβάνει ανθρώπους αυθαίρετα και να τους φυλακίζει χωρίς δίκη. Οι προσπάθειες της περισσότερο συντηρητικής επίσημης γραφειοκρατίας και δικαστικής εξουσίας για την ανάκτηση του πλήρους ελέγχου της ποινικής δίωξης έληξαν με τη δημοσίευση του τρίτου νόμου της Γκεστάπο της 10ης Φεβρουαρίου 1936. Ο νόμος αυτός εξασφάλισε το καθεστώς της Μυστικής Κρατικής Αστυνομίας  ως αυτόνομης οργάνωσης. Η αναδιάρθρωση της αστυνομίας αργότερα τον ίδιο χρόνο ενοποίησε τις δυνάμεις της γκεστάπο των επιμέρους κρατιδίων, υπό την ηγεσία του Reinhard Heydrich, αυξάνοντας έτσι την αποτελεσματικότητά τους. Σύμφωνα με έναν από τους κύριους διοργανωτές της Γκεστάπο, τον Werner Best, ο οργανισμός, μαζί με τα SS, επρόκειτο να γίνει μέρος ενός Staatsschutzkorps (Σώμα Προστασίας του Κράτους). Σε μοναδική αφοσίωση στον Χίτλερ, έπρεπε να αγωνιστεί ενάντια στους "εσωτερικούς εχθρούς" του ναζιστικού κράτους. Σύμφωνα με τα ίδια τα λόγια του Best, η Γκεστάπο δημιούργησε «ένα θεσμό που εποπτεύει προσεκτικά την κατάσταση της υγείας του γερμανικού πολιτικού σώματος, διακρίνει κάθε σύμπτωμα και μπορεί εγκαίρως να διαγνώσει τα καταστροφικά μικρόβια. . . και να τα εξαλείφει με τα κατάλληλα μέσα»

Ωστόσο, ο "εσωτερικός εχθρός" δεν ήταν ούτε σαφώς καθορισμένος ούτε παρέμεινε στατικός. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, οι στρατηγικοί νόες της Gestapo και των SS πρόσθεσαν έννοιες όπως του «α – κοινωνικού»,  του Arbeitsscheuer – ντροπαλού/ τεμπέλη εργάτη–  και του  «αλήτη» στις υπάρχουσες των: «μπολσεβίκων», «εβραίων» και «πολιτικών ιερέων». Έτσι, το καθεστώς της Volksfiende δεν περιοριζόταν σε άτομα με υποτιθέμενα διαφορετική φυλετική σύνθεση, αλλά περιλάμβανε εκείνους που διέφεραν κοινωνικά και  πολιτικά από τους ασαφείς «κανόνες» του ναζιστικού κράτους. Κατά συνέπεια, η γραμμή μεταξύ του «εθνικού συντρόφου» και του «εχθρού του λαού» ήταν συχνά λεπτή. Μια καταγγελία από έναν κατάσκοπο ή, πιθανότατα, από έναν συνάδελφο Volksgenossen θα μπορούσε να είναι αρκετή για να περάσει εκείνη την γραμμή. Για πολλούς, η προοπτική ενός επακόλουθου εγκλεισμού σε στρατόπεδο συγκέντρωσης με σκοπό την «αναμόρφωση» ήταν αρκετό κίνητρο για να μην συμμετάσχει σε πράξεις διαφωνίας, αλλά να συμμορφώνεται και να συμμετέχει στις οργανώσεις και στα τελετουργικά του ναζιστικού κράτους.

Στα μάτια των περισσότερων Γερμανών, η Γκεστάπο αναδείχθηκε ως ένας παντοδύναμος και πανταχού παρών θεσμός. Ακόμα και οι πληροφοριοδότες της Sopade , του εξορισμένου Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, οι οποίοι ήταν συνήθως πρόθυμοι να καταγράψουν οποιαδήποτε μορφή διαφωνίας με τους Ναζί, μιλούσαν για έναν στρατό από συγκαλυμμένους πράκτορες της Γκεστάπο. Αυτοί οι πράκτορες προσπαθούσαν να προκαλέσουν πολιτικές συζητήσεις για να συλλάβουν τους επικριτές του καθεστώτος. Οι κάτοικοι της βορειο-γερμανικής πόλης Northeim, για παράδειγμα, σύμφωνα με τον William Sheridan Allen στο The Nazi Seizure of Power: Η εμπειρία μιας γερμανικής πόλης, 1930-1935 (1965) υπήρχε «το γενικό συναίσθημα. . . ότι η Γκεστάπο ήταν παντού». Ωστόσο, όπως και στις χιμαιρικές ναζιστικές έννοιες του εχθρού, οι λαϊκές αντιλήψεις συχνά αποδείχθηκαν υπερβολικές. Η Γκεστάπο είχε μόνο έναν «επίσημο» πληροφοριοδότη στο Νορτχάιμ, ενώ πολλά χωριά και πόλεις δεν είχαν τόσους πολλούς κατασκόπους. Όπως αποδεικνύουν οι πρόσφατες περιπτωσιολογικές μελέτες της Κάτω Φραγκονίας και του Σάαρλαντ, το κεντρικό γραφείο της Γκεστάπο στο Βερολίνο δεν έκανε τίποτα παρά να επιβλέπει ένα εκτεταμένο δίκτυο πρακτόρων και πληροφοριοδοτών. Ωστόσο, η αίσθηση της διαρκούς παρακολούθησης, σε συνδυασμό με τις δημόσιες εκδηλώσεις αυθαίρετης βίας, τις απελάσεις ανθρώπων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και την διάδοση ιστοριών για  βιαιοπραγίες, δημιούργησαν μια επαρκή αυτό – αστυνόμευση  και μια «πειθαρχημένη κοινωνία»

Θα ήταν παραπλανητικό να αντιμετωπίσουμε τον γερμανικό πληθυσμό ως συνεκτικό σύνολο. Οι Εθνικό –  Σοσιαλιστές δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν πλήρως την «εθνική κοινότητα» και τη «φυλετικά καθαρή» και κοινωνικά πειθαρχημένη «νέα Γερμανία». Τα ταξικά όρια και οι κοινωνικές ανισότητες παρέμειναν. Ενώ πολλοί άνθρωποι σε ολόκληρο το κοινωνικό φάσμα ήταν πιστοί σε πλευρές του ναζισμού, ειδικά στις μυθικές απεικονίσεις του Χίτλερ ως «φράγμα» εναντίον του μπολσεβικισμού και ως αρχιτέκτονα του «οικονομικού θαύματος», συχνά εμπλέκονταν σε διαφωνίες και ήταν επικριτικοί απέναντι σε αξιωματούχους των ναζί. Οι Γερμανοί διατήρησαν συμπεριφορές και στάσεις που είχαν τις ρίζες τους στους διάφορους κοινωνικοοικονομικούς τους πολιτισμούς, κι οι οποίες δεν έπαψαν τελείως να υπάρχουν, παρά τις αλλαγές που επέφεραν οι ναζιστικές κοινωνικές πολιτικές.

Κατά τους πρώτους μήνες μετά την υποψηφιότητα του Χίτλερ ως καγκελάριου στις 30 Ιανουαρίου 1933, τα μέλη της εργατικής τάξης που ανήκαν στο Σοσιαλδημοκρατικό ή στο Κομμουνιστικό Κόμμα υπέστησαν  βίαιη καταστολή από το  Ναζιστικό Κόμμα και τα παραστρατιωτικά Sturm Abteilung  – SA/ τάγματα εφόδου

Τα διατάγματα έκτακτης ανάγκης του Φεβρουαρίου 1933 επιβεβαίωσαν ότι ο νόμος δεν προστατεύει πλέον αυτές τις οργανώσεις. Οι Ναζί συνέθλιψαν το εργατικό κίνημα και κατέστρεψαν τις οργανώσεις και τα επίσημα κοινωνικά τους δίκτυα στις γειτονιές. Ακόμη κι όταν η αυθαίρετη έκρηξη του τρόμου υποχώρησε προσωρινά στα μέσα του 1934, η Γκεστάπο συνέχισε τον τρόμο σε ένα πιο λεπτό επίπεδο, στοχοποιώντας πολλούς εργάτες ως πιθανούς υποστηρικτές του αδιαμφισβήτητα αδύναμου πλέον κομμουνιστικού και σοσιαλιστικού κινήματος αντίστασης.

Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι οι κάποιοι μη οργανωμένοι – πρότερα –  εργάτες υποστήριζαν στοιχεία του ναζιστικού προγράμματος και απολάμβαναν τις κοινωνικές υπηρεσίες και τις θέσεις εργασίας που διατέθηκαν τελικά στην αναπτυσσόμενη βιομηχανία όπλων. Ακόμα και  πρώην μέλη του εργατικού κινήματος έπεσαν θύμα της προπαγάνδας της «εθνικής κοινότητας». Ωστόσο, και οι δύο  αυτές ομάδες εργαζομένων υποβλήθηκαν σε καθημερινή πίεση για συμμόρφωση και έγιναν όλο και πιο ύποπτες ακόμη κι από τους γείτονες και τους φίλους τους.  Παρόλα αυτά, ανεπίσημες πλευρές μιας κουλτούρας του πρώην οργανωμένου αριστερού εργαζόμενου, επέζησαν και δημιούργησαν ένα χώρο διαφωνίας και περιορισμένης συλλογικής δράσης. Σε γενικές γραμμές, το να υποστηρίξουμε ότι οι εργάτες έγιναν πρόθυμοι υποστηρικτές του ναζισμού θα ήταν παραπλανητικό

Οι Εθνικοί Σοσιαλιστές κολάκευσαν τη γερμανική αγροτιά με την προπαγάνδα τους για μια  επιστροφή στο Blut und Boden (αίμα και χώμα) ως το βασικό θεμέλιο της νέας Γερμανίας. Παρ 'όλα αυτά, το Kirchenkampf (Εκκλησιαστικός Αγώνας) που διεξήγαγαν οι Ναζί απομάκρυνε πολλούς ανθρώπους στις αγροτικές περιοχές, για παράδειγμα, της Καθολικής Βαυαρίας, της οποίας η θρησκευτική συνείδηση ​​αποτέλεσε σημαντικό μέρος της ταυτότητάς τους. Επιπλέον, οι υλικές συνθήκες των περισσότερων αγροτών δεν βελτιώθηκαν σημαντικά. Αντίθετα, το τετραετές σχέδιο του 1936, με έμφαση στη βιομηχανική παραγωγή, προκάλεσε μια κρίση ανεργίας στον αγροτικό τομέα και αποτέλεσε σοβαρή απειλή για πολλούς αγρότες. Οι καταναγκαστικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές των ναζιστών αύξησαν πολύ την αγροτική δυσαρέσκεια. Οι εκδηλώσεις διαφωνίας όπως οι λεκτικές επιθέσεις στο Ortsbauernfiihrer του Κόμματος (τοπικός ηγέτης των αγροτών), ωστόσο, δεν έκαναν τίποτα για να απειλήσουν τη ναζιστική κυριαρχία. Ωστόσο, καταδεικνύουν την εσφαλμένη αντίληψη ότι ο  γερμανικός αγροτικός πληθυσμός ήταν πρόθυμους υποστηρικτής του ναζισμού.

Η ιστοριογραφία για την κοινωνική ανθρωπολογία και το εκλογικό σώμα του ναζιστικού κόμματος τονίζει ορθά την ευρεία υποστήριξη της κατώτερης μεσαίας τάξης, ενώ αναγνωρίζει το προφίλ του ως Volkspartei – λαϊκού κόμματος –  βασισμένο στη σημαντική εκλογική υποστήριξη απ’ όλες τις λαϊκές κοινωνικές τάξεις και κατηγορίες. Ο παραδοσιακός αντιμαρξισμός των ανώτερων και κατώτερων μεσαίων τάξεων οδήγησε πολλά από τα μέλη τους να χαιρετήσουν με ενθουσιασμό τη ναζιστική τρομοκρατία ενάντια στους κομμουνιστές και τους σοσιαλιστές. Επιπλέον, το τέλος της οικονομικής ύφεσης στα τέλη της δεκαετίας του 1930 απομάκρυνε τις περισσότερες ανησυχίες της μεσαίας τάξης σχετικά με την κοινωνικοοικονομική της μετατόπιση/ υποβάθμιση

Ωστόσο, η υποστήριξη της μεσαίας τάξης στο ναζισμό δεν ήταν ομόφωνη και εκείνοι που είχαν ισχυρή βάση στο καθολικό κοινωνικό περιβάλλον, για παράδειγμα, δεν  συμμορφώθηκαν με όλα τα στοιχεία της αναδυόμενης ναζιστικής τάξης. Η μεσαία τάξη μοιράστηκε την αντίληψη της καθολικής παρακολούθησης από τη Γκεστάπο που μεταφράστηκε σε μια αυξανόμενη πίεση για κοινωνική συμμόρφωση. Η εξέλιξη αυτή εμπόδισε πολλούς να εκφράσουν διαφωνία, όταν το καθεστώς αντιμετώπιζε κρίσεις , όπως η σύγκρουση του 1938 για τηΣουδητία, που οδήγησε σχεδόν σε πόλεμο. Ακόμη κι ανάμεσα στη γερμανική μεσαία τάξη, δεν υπήρχε απεριόριστη προθυμία για συμπόρευση με τον ναζισμό, όπως καταδεικνύει η στάση της απέναντι στη δίωξη των Εβραίων –  ως το μικρότερο παράδειγμα. Ενώ πολλοί υποστήριξαν τα «νομικά» μέτρα εναντίον των  γερμανών εβραίων, η στήριξη της μεσαίας τάξης άρχισε να σταματάει όταν κλιμακώθηκαν οι αντιεβραϊκές πολιτικές, κατά τη διάρκεια της νύχτας των Κρυστάλλων, το Νοέμβριο του 1938. Η αντίληψή τους για το Ναζιστικό Κόμμα και για τη Γκεστάπο ως βραχίονα βίαιης επιβολής των φυλετικών πολιτικών του καθεστώτος, σε συνδυασμό με τον παραδοσιακό αντισημιτισμό τους, δεν οδήγησε κανένα διακριτό αριθμό Γερμανών της μεσαίας τάξης σε διαμαρτυρία εναντίον αυτών των εγκλημάτων. Σύμφωνα με τον Ian Kershaw, στο Μύθος  του Χίτλερ (1987), οι «εν πολλοίς αδιάφοροι» γερμανοί μικροαστοί δεν υποστήριζαν πρόθυμα τη βία των ναζιστών εναντίον των Γερμανών Εβραίων ούτε προκάλεσαν την αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση των φυλετικών πολιτικών του καθεστώτος, όπως η ναζιστική προπαγάνδα διατυμπάνισε

Για τις γερμανικές ελίτ, οι Εθνικό –  Σοσιαλιστές αντιπροσώπευαν σε μεγάλο βαθμό μια ομάδα κοινωνικών αναρριχητών χωρίς κοινωνικοπολιτικά διαπιστευτήρια, ειδικά τα λούμπεν –  προλεταριακά στοιχεία των SA, που τους δημιουργούσαν αποστροφή κι αισθήματα κοινωνικής ανωτερότητας. Ένα τμήμα της συντηρητικής πολιτικής ελίτ γύρω από τον Franz von Papen, ωστόσο, βοήθησε σημαντικά τον Χίτλερ, τον αποτυχημένο καλλιτέχνη και λογχοφόρο δεκανέα του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου, να γίνει καγκελάριος. Το σχέδιο τους να χρησιμοποιήσουν το κίνημα του Χίτλερ και τη μεγάλη μάζα των ακολούθων του ως μέσο για να ξανακερδίσουν τη λαϊκή υποστήριξη και νομιμοποίηση απέτυχε. Καθώς η ναζιστική δικτατορία σχηματιζόταν  κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, οι παλιές εξουσίες εξουσίας μετατρεπόντουσαν όλο και περισσότερο σε λειτουργικές ελίτ. Επιπλέον, η έκκληση του ναζιστικού αντι-μπολσεβικισμού και του εθνικού σοβινισμού δεν μπορούσε να αντισταθμίσει τις ανησυχίες της ανώτερης τάξης πάνω στο εξισωτικό στοιχείο της «εθνικής κοινότητας», την αυτοκαταστροφική πορεία της ναζιστικής Γερμανίας και τηνδιαγραφόμενη ήττα μετά το 1943.

Η ηγεσία της Εκκλησίας – της Καθολικής περισσότερο από την Προτεσταντική – αγανακτούσε με τις ένθερμες αντιχριστιανικές πολιτικές του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ και των άλλων «μικρών Χίτλερ». Ο ανώτερος κλήρος, όπως ο Επίσκοπος Κλέμενς Αύγουστος Κόμης  φον Γκάλεν, επέκρινε  έντονα τους Ναζί για τις μαζικές δολοφονίες νοσηλευόμενων διανοητικά άρρωστων Γερμανών στην αρχή του πολέμου (ενώ κανείς δεν μίλησε εναντίον της μαζικής δολοφονίας των Εβραίων). Οι ναζιστές επίσης δεν κατάφεραν να εισβάλουν σε ορισμένα τμήματα του περιβάλλοντος ανώτερης τάξης. Ωστόσο, η πλειοψηφία έπεσε θύμα του «μύθου του Χίτλερ», αντιλαμβανόμενη το ναζί ηγέτη ως αξιόπιστο προστάτη των παραδόσεων και του χριστιανισμού. Μόλις στερήθηκαν την εξουσία που ήθελαν να  εξασφαλίσουν, οι ανώτερες τάξεις υποβλήθηκαν ολοένα και περισσότερο σε παρόμοιες πιέσεις για συμμόρφωση με την πραγματική ή φαντασιακή αστυνομική τρομοκρατία. Όπως και άλλες κοινωνικές ομάδες, δεν είχαν μετατραπεί σε έτοιμους και πρόθυμους υποστηρικτές του ναζιστικού κράτους.

Κατά τη διάρκεια των χρόνων του πολέμου, ιδιαίτερα μετά τη γερμανική στρατιωτική ήττα στο Στάλινγκραντ το 1942 – 1943, η τρομοκρατία και η κοινωνικοπολιτική πίεση στη ναζιστική Γερμανία εντάθηκαν για άλλη μια φορά. Η αυξανόμενη συνειδητοποίηση εκ μέρους του ναζιστικού Κόμματος και της Γκεστάπο για τα όρια της εξουσίας τους δεν εμπόδισαν, αλλά μάλλον συνέβαλαν στην αύξηση της βιαιότητας και της απότομης αύξησης των θανατικών ποινών για τους «εχθρούς του λαού». Υπό το φως των  συμμαχικών βομβαρδισμών και των συνεχώς αυξανόμενων απωλειών, η εξαναγκασμένη υποστήριξη του γερμανικού λαού άρχισε να εξαφανίζεται. Οι αναφορές κατάστασης από την SD  μεταφέρουν ολοένα και περισσότερο στην  ηγεσία των Ναζί στοιχεία λαϊκής δυσαρέσκειας. Οι παντρεμένες γυναίκες, για παράδειγμα, διαμαρτύρονταν  για τις κακουχίες του πολέμου, και ζητούσαν το τέλος του και την επιστροφή των συζύγων τους. Οι απλοί εργάτες αμφισβητούσαν τα μικρομεσαία στελέχη του ναζιστικού κόμματος, ζητώντας τους «να παραιτηθούν».  Τους τελευταίους μήνες του πολέμου παρατηρήθηκε επίσης αύξηση των συλλογικών πράξεων ανυπακοής. Πολλές γυναίκες και ηλικιωμένοι αρνήθηκαν να εκκενώσουν αστικές περιοχές στο δυτικό μέτωπο που είχαν οριστεί ως πεδία μαχών κι οι βαυαροί  ανθρακωρύχοι δεν  υπάκουσαν εντολές να καταστρέψουν τα μηχανήματά τους. Η εντατική τρομοκρατία, μαζί με την καταδίκη της αντίστασης ως «αντι-γερμανικής δραστηριότητας», εμπόδισε ωστόσο την εμφάνιση εκτεταμένων δραστηριοτήτων εναντίον του ναζιστικού καθεστώτος.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συντριπτική πλειονότητα των Γερμανών ακολούθησε τους Ναζί και μάλιστα μοιράστηκε στοιχεία της ιδεολογίας και των διαδεδομένων πολιτικών στόχων τους. Ωστόσο, είναι μια παραμόρφωση για να τα χαρακτηριστούν ως πρόθυμοι υποστηρικτές. Η συμμόρφωσή τους έγινε ολοένα και περισσότερο βασισμένη στην κοινωνικοπολιτική πίεση για συμμόρφωση με τα ασαφή πρότυπα της ναζιστικής δικτατορίας  και τις εκδηλώσεις αστυνομικής τρομοκρατίας. Κανένα από αυτά δεν σταμάτησε τις πράξεις διαφωνίας. Η διαδεδομένη νομοταγής/ αφοσιωμένη απροθυμία δεν αποτελούσε απειλή για τον ναζισμό, αλλά πήγε χέρι –  χέρι με τις καταστρεπτικές πολιτικές και πρακτικές του