Τελικά, αν μια ιστορία, όποια, έχει μάκρος, ας πούμε συμβολικά, εκατό μέτρα,τα συμπεράσματα που θα βγάλεις εξαρτώνται από το ποιο σημείο θα την πιάσεις: από το μηδέν, από το δέκα, από το σαράντα, από το εβδομήντα; Εξού και οι διαστρεβλώσεις και οι παρανοήσεις και οι φανατισμοί.

Ε, χρόνιο κουσούρι μου να πιάνω το νήμα όσο πιο κοντά στο μηδέν, εξού και μπλέκω σε λαβύρινθο, ξεκινώντας από την υποτιμημένη προϊστορία. Γι’ αυτό πολλές φορές γελώ με τα της καταγωγής, γιατί σπανίως πάμε μια βόλτα στις σπηλιές. Διότι αν σηκωθούν εκείνοι και παρουσιάσουν κανένα χρυσόβουλο; Οπότε ούτε απέξω. Έτσι, λοιπόν, χθες, άλλο έψαχνα, αλλού τράκαρα. Είπαμε άγνοια, αλλά τόοοσο; Τόσο. 

Ψάχνω, λοιπόν, να βρω πώς έπεσε στους Ασσύριους το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ (;930–722) με πρωτεύουσα τη Σαμάρεια (οι δέκα φυλές) του οποίου τα ίχνη έκτοτε χάνονται – μαζί με τις δέκα φυλές. Γιατί πέφτει; Ως αποτέλεσμα της απείθειας προς τον Κύριο, διότι ντε και καλά ήθελαν να λατρέψουν το θεό Βάαλ και τη θεά Ασερά και τη θεά Αστάρτη οπότε «ἐποίησ[αν] τὸ πονηρὸν ἐνώπιον Κυρίου», παρόλες τις προειδοποιήσεις των προφητών – δεκαοχτώ φορές το εποίησαν, όσοι και οι βασιλείς, μείον ένας που τον δολοφόνησαν εγκαίρως,  οπότε «ἐθυμώθη Κύριος σφόδρα» (Β΄ Βασ 17,18) άλλες επίσης άλλες δεκαοχτώ φορές. 

Κι αυτά  παρόλο που ο εις βασιλιάς, ο Ιηού, μάντρωσε στο ναό του Βάαλ  όλους τους προφήτες, τους ιερείς και τους πιστούς του θεού απ’ όλο το βασίλειο και τους έσφαξε και γκρέμισε ναούς και λατρευτικές στήλες μεν  – έκτοτε η τεχνογνωσία; –, ωστόσο «δε φρόντισε να εφαρμόσει με την καρδιά του το νόμο του Κυρίου» δε (Β΄ Βασ 10,31) δε. Παρόλο που 

«ο Κύριος είπε στον Ιηού: ‘Επειδή έπραξες αυτό που εγώ θεωρώ σωστό και εκπλήρωσες όλες τις επιθυμίες μου εναντίον των απογόνων του Αχαάβ, οι απόγονοί σου θα σε διαδέχονται στο θρόνο του Ισραήλ ως την τέταρτη γενιά’.»  (Β΄ Βασ 10, 30). Τέτοια αχαριστία ο Ιηού.

Πώς έπεσε, λοιπόν, βόρειο βασίλειο του Ισραήλ; Να σου μπροστά μου ο Σαλμανασέρ Ε΄ (727–722) και ο Σαργών Β΄ (722–705), βασιλείς της Ασσυρίας.

Γιατί παρακαλώ να διασπαστεί το ενωμένο βασίλειο του Ισραήλ, πριν προλάβει να κλείσει καν  έναν αιώνα; Σαούλ, Δαβίδ, Σολομώντας: ;1012–930/926. Χμ. Επειδή «ὁ βασιλεὺς Σαλωμὼν ἦν φιλογύνης», οπότε

«αγάπησε πολλές ξένες γυναίκες, εκτός από την κόρη του Φαραώ: Μωαβίτισσες, *Αμμωνίτισσες, Εδωμίτισσες, Σιδώνιες, *Χετταίες, γυναίκες από τα έθνη για τα οποία ο Κύριος είχε πει στους Ισραηλίτες: 

‘Δε θα συγγενέψετε μ’ αυτά τα έθνη κι αυτά δεν πρέπει να συγγενέψουν μ’ εσάς, για να μη σας παρασύρουν στη λατρεία των θεών τους.’ 

Σ’ αυτές όλες τις γυναίκες ο Σολολών αφοσιώθηκε με αγάπη. Είχε εφτακόσιες συζύγους-πριγκίπισσες και τριακόσιες παλακίδες. Όλες αυτές τον επηρέασαν τόσο, που η καρδιά του έπαψε να είναι αφοσιωμένη στο Θεό. Όταν γέρασε, οι γυναίκες τους του γύρισαν τα μυαλά και λάτρεψε άλλους θεούς· η καρδιά του δεν ήταν αφοσιωμένη στον Κύριο, το Θεό του, όπως η καρδιά του Δαβίδ, του πατέρα του. Λάτρεψε την *Αστάρτη, που ήταν θεά των *Σιδωνίων και τον *Μιλκώμ, το *βδέλυγμα των Αμμωνιτών. Έπραξε ό,τι δυσαρεστούσε τον Κύριο και δεν τον ακολούθησε πιστά, όπως ο πατέρας του ο Δαβίδ.

Εκείνη την εποχή ο Σολομών καθιέρωσε ιερόν *τόπο για τον *Χεμώς, το βδέλυγμα της Μωάβ, στο βουνό που βρίσκεται απέναντι από την Ιερουσαλήμ, καθώς και για τον *Μιλκώμ, το βδέλυγμα των Αμμωνιτών. Το ίδιο έκανε για όλους τους θεούς των ξένων γυναικών του, για να μπορούν αυτές να θυμιάζουν και να θυσιάζουν στους θεούς τους. Ο Κύριος, ο Θεός του *Ισραήλ, είχε φανερωθεί δύο φορές στο Σολομώντα και τον είχε διατάξει ακριβώς αυτό: να μη λατρέψει άλλους θεούς. Ο βασιλιάς όμως ξέχασε τον Κύριο και δεν τήρησε τις εντολές του. Γι’ αυτό ο Κύριος οργίστηκε εναντίον του και του είπε:

‘Επειδή φέρθηκες μ’ αυτόν τον τρόπο και δεν τήρησες τη συμφωνία μου κα τους νόμους που εγώ σου είχα ορίσει, θα πάρω εξάπαντος τη βασιλεία από σένα και θα τη δώσω στο δούλο σου. Αλλά δεν θα το κάνω αυτό στις μέρες σου, για χάρη του Δαβίδ, του πατέρα σου. Από τα χέρια του γιου σου θα την πάρω. Ωστόσο δεν θα πάρω ολόκληρη τη βασιλεία. Θ’ αφήσω στο γιο σου μία φυλή, για χάρη του Δαβίδ, του *δούλου μου, και για χάρη της Ιερουσαλήμ, της εκλεκτής μου πόλης.’ » (Α΄ Βασ 11, 1–13) 

Η Παλαιά Διαθήκη, σε μετάφραση στη δημοτική, Ελληνική βιβλική εταιρία, σελ. 435–436

Πάλι οι γυναίκες η πέτρα του σκανδάλου.  Συνεπώς, κατά το σχέδιο του Θεού, μετά το θάνατο του Σολομώντα, το ενωμένο βασίλειο του λαού του Ισραήλ, εκείνου  που, από τον Αβραάμ ακόμη, είχε επιλέξει ο Γιαχβέ ως περιούσιο λαό του, δηλαδή οι γιοι – από τις δύο γυναίκες και τις δύο παλλακίδες – του πατριάρχη Ιακώβ τον οποίο ο Γιαχβέ είχε ονομάσει Ισραήλ (Γεν 32,29),  σπάει στα δύο. 

Τη σολομώντεια λύση την ξέρουμε, τη σοφία του Σολομώντα εξίσου,  για τον πλούτο και τη χλιδή του διαβάζουμε στο Α΄Βασ 10,14–29 και Β΄ Χρ 9,9,13–28, όμως, όμως το αναρτημένο επεισόδιο της απείθειας του Σολομώντα προς τον Κύριο – κάτι που θα στρέψει ολόκληρη την πλοκή – σε μεγάλο ποσοστό όχι. 

Η πρώτη – μάλλον – γυναίκα του Σολομώντα, είναι η κόρη του φαραώ της Αιγύπτου (άνευ λοιπών στοιχείων), αλλά ο Θεός, περιέργως,  δεν αντιδρά, τουλάχιτον για την πρώτη επιμειξία. Ίσως απλώς δυσαρεστείται, όπως τότε, με το δόλο του Δαβίδ, πατέρα του Σολομώντα, να βγάλει απ’ τη μέση τον Ουρία το Χετταίο, σύζυγο της Βηρσαβεέ, η οποία αργότερα έγινε μητέρα του Σολομώντα, αλλά αφού πρώτα ένεκα της δυσαρέσκειας του Θεού το πρώτο παιδί του ζεύγους Δαβίδ και της ακόμη συζύγου του Ουρία Βηρσαβεέ πέθανε στις εφτά μέρες – καταπώς μετέφερε το θέλημα του Θεού ο προφήτης Νάθαν στο Δαβίδ: 

«Ο Κύριος συγχώρησε την αμαρτία σου· δε θα πεθάνεις. Επειδή όμως με την πράξη σου αυτή έδωσες αφορμή στους εχθρούς του Κυρίου να περιφρονήσουν τον Κύριο, γι’ αυτό και το παιδί που γεννήθηκε, εξάπαντως θα πεθάνει.» 

(Β΄Σαμ 12,13–14), 

Η Παλαιά Διαθήκη, σε μετάφραση στη δημοτική, Ελληνική βιβλική εταιρία, σελ. 392

Η βασίλισσα του Σαβά/Σεβά, περιοχής πιθανότατα στα νότια της αραβικής χερσονήσου, πλούσιας από την εμπορία χρυσού και θυμιάματος. Οχτώ κινηματογραφικές, μέχρι στιγμής, ταινίες για το επεισόδιο της επίσκεψης.  Εδώ η επικο-μυθικο-ιστορικο-ρομαντική του 1959. Επίσης ταινία  «Δαβίδ και Βηρσαβεέ», του 1951, με τον Γκρέγκορι Πεκ και τη Σούζαν Χέιγουορντ. 

Πλην, λοιπόν, των δεκαοχτώ βασιλέων του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ που εποίησαν «τὸ πονηρὸν ἐνώπιον Κυρίου» και «αμάρτησαν στον Κύριο, το Θεό τους, ο οποίος τους είχε βγάλει από την Αίγυπτο και τους είχε ελευθερώσει από τη δουλεία του Φαραώ» και τον «παρόργισαν», εξού και η ασσυριακή αιχμαλωσία, οι του νότιου τι λέτε έκαναν;

Το νότιο βασίλειο του Ιούδα (οι δύο μόνο φυλές, η του Βενιαμίν και η του Ιούδα, 344, χρόνια ζωής (;930–586), με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, την πόλη του Δαβίδ). Θεωρητικά το ξέρουμε λίγο καλύτερα, μιας και ο βασιλιάς Δαβίδ – γιος του Ιεσσαί από τη φυλή Ιούδα, εκ του Ιούδα, του γιου του Ιακώβ τον οποίο ο Γιαχβέ είχε ονομάσει Ισραήλ – κατέκτησε την Ιερουσαλήμ (;997), γη των Ιεβουσαίων, και ο γιος του Σολομώντας εκεί έκτισε το ναό του Κυρίου. 

Από τους είκοσι βασιλείς, λοιπόν, μόνο οι τέσσερις  «ἐποίησ[α]ν τὸ εὐθὲς ἐνώπιον Κυρίου» – σταγόνα στον ωκεανό, σύνολο κάπου 112 χρόνια ευσέβειας και υπακοής στις εντολές και στο θέλημα του Κυρίου, όλο κι όλο το 1/3 της ζωής του βασιλείου  – και από τους υπόλοιπους δεκαπέντε, οι δέκα, αν μέτρησα καλά, είναι ντιπ για ντιπ ασεβείς και οι πέντε το παίζουν δίπορτο: λατρεύουν τον Κύριο μεν, δεν γκρεμίζουν τα ιερά, τα θυσιαστήρια και τις λατρευτικές στήλες των άλλων θεών δε. 

Έκπληξη: δύο ευσεβείς, εξαφανίζουν από τη χώρα τους «ιερόδουλους άντρες» (Α΄Βασ 15,12 και Α΄Βασ 22,47). Ξανα-έκπληξη: ο αρχιερέας του ενός ευσεβούς «βρήκε το βιβλίου του *νόμου στο ναό του Κυρίου» (Β΄Βασ 22,8). Δηλαδή; Ωστόσο έτσι τρομοκρατήθηκε ο βασιλιάς και έγινε ευσεβής κι άρχισε να εξαλείφει την ειδωλολατρία.  Φόνους – όπως σε κάθε αξιοπρεπές βασίλειο που σέβεται τον εαυτό του – διαδόχων και υποψηφίων βασιλέων θα μετρήσω άλλη στιγμή. Παρόλο, λοιπόν, που οι τέσσερις ευσεβείς

«πρόσταξ[αν] το λαό του *Ιούδα να κάνουν το θέλημα του Κυρίου, του θεού των προγόνων τους, και να εφαρμόζουν το *νόμο και τις εντολές του», 

στου κουφού την πόρτα. Τις ιερεμιάδες του μεγάλου προφήτη Ιερεμία (Yirme-yahu), προφήτη εξίσου και για το ισλάμ (Irmiyā, Armiyā ή Ūrmiyā) – τον οποίο εορτάζουμε στις 1 Μαΐου εκάστου έτους μαζί με την εργατική Πρωτομαγιά – λίγοι ακούν.

«Αλλά όταν ο Κύριος τους μιλούσε με τους προφήτες του, εκείνοι τους κορόιδευαν και τους περιπαίζανε. Τελικά ο Κύριος οργίστηκε τόσο πολύ κατά του λαού του, ώστε διέταξε να εκστρατεύσουν εναντίον τους οι βασιλιάδες των Βαβυλωνίων και κατέσφαξαν τους νέους γύρω από τον άγιο ναό.»

Η Παλαιά Διαθήκη, σε μετάφραση στη δημοτική, Ελληνική βιβλική εταιρία, σελ. 589

Οι Βαβυλώνιοι καταστρέφουν το ναό. Βαβυλώνια αιχμαλωσία.  Σε δύο φάσεις:  το 597 και το 587, μέχρι το 538, άρα είχε διάρκεια από 59 έως 48 χρόνια. Πόσοι μεταφέρθηκαν; «σύνολο τέσσερις χιλιάδες εξακόσια άτομα.»  (Ιερ 52,28–30). Μέσα και ο μεγάλος προφήτης Δανιήλ (Daniyy-el), που ονομαζόταν και Βαλτάσαρ: είναι εκείνος που εξήγησε στο Ναβουχοδονόσορα δύο όνειρα  και που θα γίνει υψηλοβαθμός αξιωματούχος  κ α ι  στη βαβυλωνιακή αλλά  κ α ι  στη μηδοπερσική αυτοκρατορία – δεν θα επιστρέψει άρον άρον στην Ιερουσαλήμ.

«αιχμαλωσία. Με τον όρο δηλώνεται στην Π.Δ. η μετακίνηση μεγάλων ομάδων ανθρώπων, των ανώτερων κυρίως κοινωνικών τάξεων (*ιερέων, εμπόρων, τεχνιτών), από μια κατακτημένη περιοχή σε άλλη. Το μέτρο αυτό αποτελούσε, ήδη από τη 2η π.Χ. χιλιετία, συνήθη πρακτική των ηγεμόνων της Ανατολής, προκειμένου να αποτρέψουν εξεγέρσεις μεταξύ των υποταγμένων λαών.»

Η Καινή Διαθήκη, σε μετάφραση στη δημοτική, Ελληνική βιβλική εταιρία, σελ. 9

Ο Πέρσης Κύρος  Β΄ Μέγας ανατρέπει τη νεο-βαβυλωνιακή αυτοκρατορία (άκρως ενδιαφέρον και διδακτικό το πώς· χώρια ανάρτηση). Το 538, με το διάταγμα του, οι Ιουδαίοι μπορούν να επιστρέψουν. «Οι πρώτοι που επέστρεψαν στις πόλεις του Ιούδα, στις ιδιοκτησίες των προγόνων τους, ήταν ένα μέρος του λαού, *ιερείς, *λευίτες και υπηρέτες του *ναού» (Α΄ Χρ 9,2). Η Ιουδαία περσική επαρχία, μέχρι να καταφθάσει ο Αλέξανδρος, για να έρθουν οι Σελευκίδες για να έρθουν οι Ρωμαίοι. Ο Κύρος ορίζει κυβερνήτη το Ζοροβάβελ. Ιερέας ο Ιησούς, γιος του Ιωσεδέκ. Ο Έσδρας, συντάσσει και διδάσκει τις ιερές γραφές – μεταφράζοντας την «ιερή γλώσσα» στο κοινό που μιλά κάποια μορφή της αραμαϊκής. Είναι ο ιουδαϊσμός του δεύτερου ναού. Για 608 χρόνια, μέχρι τον Τίτο και την ισοπέδωση της Ιερουσαλήμ και του δεύτερου ναού.

Τι μας νοιάζουν όλ’ αυτά; Μας νοιάζουν και πολύ μάλιστα. Αναγκαστικά. Πρώτα και καλύτερα διότι μέχρι να αρχίσουν να γράφονται τα κείμενα που αργότερα θα ονομαστούν Καινή Διαθήκη, οι πρώτοι πιστοί, οι ιουδαιοχριστιανοί, άκουγαν τα ιερά κείμενα του ιουδαϊσμού – αυτό που θα ονομαστεί από το χριστιανισμό Παλαιά Διαθήκη. Κι αυτό μέχρι να αρχίσουν να γράφονται οι επιστολές του Παύλου, μετά την Αποστολική Σύνοδο των Ιεροσολύμων, περίπου το 49 με 52, η οποία θεωρητικά ξεκαθάρισε το θέμα της τήρησης ή μη του μωσαϊκού νόμου από τα έθνη. Αργότερα θα γραφεί το Κατά Ματθαίον που «ίσως στην αραμαϊκή του μορφή να είναι και το αρχαιότερο χριστιανικό ευαγγέλιο.» Τα υπόλοιπα ιερά κείμενα θα γραφούν μέχρι το εκατό περίπου. Ο Κανόνας του χριστιανισμού θα κλείσει το 397, στην τοπική σύνοδο της Καρθαγένης.

Η εξελικτική διαδικασία ελοχιβισμός, γιαχβισμός ιουδαϊσμός ελάχιστα γνωστή, όπως βεβαίως και η προϊστορία του – εκεί χρειάζεται συγκριτική μυθολογική προσέγγιση. Την εποχή του Έζρα, μετά τη βαβυλώνια, μετά το ;538, θα αρχίσει να διαμορφώνεται η συλλογή των βιβλίων του Νόμου. Το 90, στη ραββινική Σύνοδο της  Ιάμνειας, οι Ιουδαίοι που δεν πίστεψαν στον Ιησού,  καθορίζουν τα βιβλία του Ιουδαϊκού Κανόνα και τη ζώνη επιρροής τους. Ανάλογες ζώνες θα δημιουργηθούν εντός του χριστιανισμού – ευθύς εξαρχής, με το καλημέρα, ανεξάρτητα από την έκτοτε μονίμως ζητούμενη και διακηρυσσόμενη ενότητα, σύμπνοια αλλά και υποτιθέμενη αγάπη – σε σημείο που «ὁ περιούσιος λαός τοῦ Θεοῦ» όλων των εθνών πλέον, «ο νέος Ισραήλ» και σπέρμα του Αβραάμ, να καταλήξει στον ελληνοχριστιανισμό, ορθότερα στην ελληνο-ορθοδοξία της Άνω Πιπίτσας· τους λόγους και τις συνέπειες εύκολο να τις φανταστείτε. 

Η επικυρωμένη ως θεόπνευστη από τοπικές και οικουμενικές συνόδους, μετάφραση κατά τους Εβδομήκοντα έγινε επί  Πτολεμαίου Β΄ Φιλάδελφου από τα ιουδαϊκά και τα αραμαϊκά στην ελληνιστική κοινή,  από τους θρυλούμενους εβδομήντα δύο (ο αριθμός θα στρογγυλέψει σε εβδομήντα) ιεροσολυμίτες λόγιους που εξίσου θρυλείται ότι εργάσθηκαν μόλις εβδομήντα δύο ημέρες στο νησάκι Φάρο της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου (ιστορικά από το 283 μέχρι το 101 π.Χ. περίπου, δηλαδή μια διάρκεια γύρω στα εκατόν ογδόντα δύο χρόνια, πολλοί οι μεταφραστές – εξού και η γλωσσική ανομοιομορφία),  Η μετάφραση έγινε για τους κοσμοπολίτες Ιουδαίους που είχαν ως μητρική την ελληνική, αλλά αγνοούσαν την ιουδαϊκή. 

Για ένα χοντρικό συγκριτικό μπούσουλα:  η βαβυλώνια ταυτόχρονα με το Στησίχορο και τη Σαπφώ, τους Μιλήσιους Θαλή, Αναξίμανδρο, Αναξιμένη, ταυτόχρονα με τον Αίσωπο, με τους νόμους του Σόλωνα,  με τις τρεις τυραννίδες του Πεισίστρατου και την έκδοση ομηρικών επών,  ταυτόχρονα με τον ορφισμό, με τον  προφήτη Ζωροάστρη ή Ζαρατούστρα, με τον Σιντάρτα Γκαουτάμα, ιδρυτή του βουδισμού, με τους δασκάλους και φιλοσόφους Κομφούκιο και Λάο-τσε στην Κίνα, ταυτόχρονα με τον  πρώτο γραμματικό  στην Ινδία, τον Πανινί, με τις πρώτες γλωσσικές του μελέτες πάνω στα σανσκριτικά – έργο που η ομφαλοσκοπούσα Δύση ανακάλυψε μόλις το 19ο αιώνα. Λίγο αργότερα, στο 500, αρχίζει  η εδώ κλασική περίοδος, μέχρι και το θάνατο του Αλέξανδρου το 323.

Επειδή, λοιπόν, η Καινή Διαθήκη δεν στέκει χωρίς την Παλαιά που ίσως θα μπορούσα να πω ότι είναι σαν η προϊστορία του χριστιανισμού, επειδή, λοιπόν, ο Θεός της Παλαιάς είναι ο ίδιος με το Θεό της Καινής, εξού οι τρεις προηγούμενες αναρτήσεις.  

Ο βασιλιάς Δαβίδ απαραίτητος στο χριστιανισμό, διότι μέσω αυτού – έτσι μας λέει η πρώτη πρόταση του Κατά Ματθαίον που τρέχει το γενεαλογικό κατάλογο του Ιησού – οφείλουμε να φτάσουμε στον Αβραάμ (γενεές δεκατέσσερις) κι άλλες δεκατέσσερις μεταξύ Δαβίδ και Ιωσία του νότιου βασιλείου μέχρι τη βαβυλώνια αιχμαλωσία, κι άλλες δεκατέσσερις από τον Ιεχονία μέχρι τον Ιησού της κατ’ αρχήν των «Ναζωραίων αιρέσεως» (Πραξ 24,5)  κατόπιν του ιουδαιοχριστιανισμού και κατόπιν, με τον Παύλο, του εξελισσόμενου χριστιανισμού, κάπου το 49 με 52. Όλους τους εορτάζουμε την Κυριακή των Προπατόρων πριν τα Χριστούγεννα. 

Το θέμα σοβαρό, πάμπλουτο, άκρως ενδιαφέρον, αμέτρητα τα άγνωστα και τα ανοιχτά ερωτήματα που μου αλλάζουν άρδην την εικόνα που μας έμαθε παράδοση και εκπαίδευση – όχι μόνο εμάς, αλλά και κάτι δισεκατομμύρια ανθρώπους των τριών αβρααμικών θρησκειών, κοντά τέσσερα, το 53,5% του σημερινού παγκόσμιου πληθυσμού. Επηρρέασε και θα επηρρεάζει όλες τις πλευρές της ζωής των ανθρώπων, πώς να το προσπεράσεις; Αιώνες τώρα. Αφορά τους πιστούς των τριών αβρααμικών θρησκειών, που απ’ όσο καταλαβαίνω, ίσως κάνω λάθος, δεν έχουν καν διαβάσει τα ιερά τους βιβλία – πόσο μάλλον με το δικό τους μάτι, πόσο μάλλον με τη βάσανο της κριτικής.

Έστω επιγραμματικά, να πω απλώς ένα να, κάτι συμβαίνει εδώ. Πάμπολα συμβαίνουν – έστω σε επίπεδο ημιμυθικής κατάστασης, που όμως έγινε πιστευτή ως ιστορική. Κι αυτό επειδή αλλού πέφτει το βάρος. Όμως κάποια ελάχιστα βασικά πραγματολογικά, αν τύχει ή θελήσουμε κάποια στιγμή να κάνουμε μια σοβαρότερη συζήτηση, νομίζω χρειάζονται. Εξαιρετικό εργαλείο ο υπολογιστής, αλλά έχει τα όριά του. Για πάμπολλα θέματα χρειάζεται βιβλίο, χρόνος για σκέψη και συζήτηση και παραπάνω ψάξιμο.

Η εξελικτική διαδικασία ελοχιβισμός, γιαχβισμός ιουδαϊσμός ελάχιστα γνωστή, όπως βεβαίως και η προϊστορία του – εκεί χρειάζεται συγκριτική μυθολογική προσέγγιση. Την εποχή του Έζρα, μετά τη βαβυλώνια, μετά το ;538, θα αρχίσει να διαμορφώνεται η συλλογή των βιβλίων του Νόμου. Το 90, στη ραββινική Σύνοδο της  Ιάμνειας, οι Ιουδαίοι που δεν πίστεψαν στον Ιησού,  καθορίζουν τα βιβλία του Ιουδαϊκού Κανόνα και τη ζώνη επιρροής τους. Ανάλογες ζώνες θα δημιουργηθούν εντός του χριστιανισμού – ευθύς εξαρχής, με το καλημέρα, εξού και οι διαφοροποιήσεις που θα ονομαστούν αιρέσεις και θα δημιουργήσουν κονωνινική αναστάστωση, εξού και οι διωγμοί, εξού η Α΄Οικουμενική Νίκαιας το 325 εξού και οι επόμενες έξι επί 462 χρόνια, οι αναγνωρισμένες, γιατί υπάρχουν και μη αναγνωρισμένες, άλλο το σχίσμα του  1054, άλλες οι  95 Θέσεις του Λούθηρου το 1517 και ούτω καθεξής μέχρι στιγμής, ανεξάρτητα από την έκτοτε μονίμως ζητούμενη και διακηρυσσόμενη ενότητα, σύμπνοια αλλά και αγάπη – σε σημείο που «ὁ περιούσιος λαός τοῦ Θεοῦ»,  όλων των εθνών πλέον, «ο νέος Ισραήλ» και σπέρμα του Αβραάμ, να καταλήξει στον ελληνοχριστιανισμό, ορθότερα στην ελληνο-ορθοδοξία της Άνω Πιπίτσας· τους λόγους και τις συνέπειες εύκολα να τις φανταστείτε.