«Όμως τούτος ο σημερινός ελληνικός κόσμος, αν πρόκειται κάποτε να πάψει να είναι πνευματικά υπανάπτυκτος, καθώς λένε, πρέπει να ζήσει με οικειότητα και να αγαπήσει αυτά τα κείμενα που είναι η κληρονομιά του κι η παράδοσή του· και τούτο πώς να γίνει χωρίς μεταφράσεις; Είναι παράδοξο, αν πάει ο νους μας στις Γραφές, είναι αλήθεια παράδοξο να το αναλογιστεί κανείς, πώς ένας λαός Χριστιανικός και Ορθόδοξος, ο πιο Χριστιανός και Ορθόδοξος του κόσμου, έζησε τους τελευταίους αιώνες – δεν ξέρω πόσους – σε μια μισοσυνείδητη συμβίωση με τα Ιερά Γράμματά του. Πόσοι Έλληνες καταλαβαίνουν και αισθάνουνται ένα κείμενο των Ο΄ ή έστω τις προς Κορινθίους;»

Άσμα ασμάτων. 1979.  Μεταγραφή Γιώργος Σεφέρης. Ίκαρος, σελ. 7–8

Καλοσκέφτηκα τα λόγια του Σεφέρη οπότε αποφάσισα να διαβάσω με προσοχή τα τέσσερα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης, όσον αφορά το τμήμα των Παθών.

Λίγα πραγματολογικά πρώτα: αυτό που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε σαν τέσσερα Ευαγγέλια γράφονται από το 70 μέχρι το 100 μ.Χ., περίπου, τριάντα τέσσερα με σαράντα χρόνια μετά τη υπολογιζόμενη σταύρωση του Ιησού, γύρω στο 30/36 μ.Χ., και μ ε τ ά  το θάνατο του Παύλου γύρω στο 66/68 μ.Χ.

Η διαμόρφωση του κανόνα της Καινής Διαθήκης γίνεται στις συνόδους της Καρχηδόνας του 397 και 419. Από όλο το πλήθος των χειρογράφων που κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή – με διάφορες διακυμάνσεις –  ως κανονικά κρίθηκαν  27 βιβλία:

Τα τέσσερα Ευαγγέλια, οι Πράξεις των αποστόλων, 21 κείμενα με μορφή επιστολών – εκ των οποίων οι 14 του Παύλου – και η Αποκάλυψη. Σαν συνολική εικόνα, από τα 27 βιβλία, τα μισά συν ένα είναι του Παύλου.

Όσον αφορά τα Πάθη, την ταφή και την Ανάσταση, από το ένα Ευαγγέλιο στο άλλο υπάρχουν διαφορές στον τρόπο ταφής, στα πρόσωπα που παίρνουν μέρος, αλλά και στην παρουσίαση του άδειου μνήματος. Η Μαρία, η μητέρα του Ιησού, εμφανίζεται άπαξ, στο Κατά Ιωάννη. Όλο κι όλο ένα μόνο ρήμα της αναλογεί, που κι αυτό το μοιράζεται με άλλες δύο γυναίκες: «εἱστήκεισαν».

Το πρωτότυπο στην ιστοσελίδα της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ηλεκτρονικά προσβάσιμο. Αντιγράφω από: «Η Καινή Διαθήκη, σε μετάφραση στη δημοτική», Ελληνική βιβλική εταιρία, 2003.


1) Κατά Ματθαίο
Ο θάνατος του Ιησού
«Εκεί βρίσκονταν και πολλές γυναίκες που παρακολουθούσαν από μακριά· ήταν αυτές που ακολούθησαν τον Ιησού από τη Γαλιλαία και τον υπηρετούσαν. Ανάμεσά τους ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή, η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου και του Ιωσή, και η μητέρα των γιων του Ζεβεδαίου.» Μτ 27,55–56 [...]

Η ταφή
«Αφού ο Ιωσήφ πήρε το σώμα του Ιησού, το τύλιξε σ’ ένα καθαρό σεντόνι, και το έβαλε στο δικό του καινούργιο μνήμα, που ήταν λαξευμένο στο βράχο. Ύστερα κύλισε μια μεγάλη πέτρα, έκλεισε την είσοδο του μνήματος και έφυγε. Εκεί έμειναν καθισμένες απέναντι από τον τάφο η Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία.» Μτ 27, 59–61 [...]

Η ανάσταση
Μετά το Σάββατο, τα ξημερώματα της επόμενης μέρας, η Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία ήρθαν να δουν τον τάφο του Ιησού. Ξαφνικά έγινε μεγάλος σεισμός, γιατί ένας άγγελος Κυρίου κατέβηκε από τον ουρανό, ήρθε, κύλησε την πέτρα από την είσοδο και καθόταν πάνω της.»   Μτ 28, 1–2


2) Κατά Μάρκο
Ο θάνατος του Ιησού
«Εκεί βρίσκονταν και μερικές γυναίκες που παρακολουθούσαν από μακριά. Ανάμεσα σ’ αυτές και η Μαρία η Μαγδαληνή, η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου του νεότερου και του Ιωσή, και η Σαλώμη. Αυτές κι όταν ο Ιησούς ήταν στη Γαλιλαία τον ακολουθούσαν και τον υπηρετούσαν. Μαζί μ’ αυτές ήταν εκεί και πολλές άλλες γυναίκες, που είχαν ανεβεί μαζί του στα Ιεροσόλυμα.»   Μκ 15, 40–41 [...]

Η ταφή
Ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία «αγόρασε ένα σεντόνι, κατέβασε τον Ιησού, τον τύλιξε μ’ αυτό και τον τοποθέτησε σ’ ένα μνήμα που ήταν λαξεμένο σε βράχο· μετά κύλισε ένα λιθάρι κι έκλεισε την είσοδο του μνήματος. Η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία η μητέρα του Ιωσήφ παρακολουθούσαν πού τον έβαλαν.»  Μκ 15, 46–47  [...]

Η ανάσταση
«Όταν πέρασε το Σάββατο, η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου, και η Σαλώμη, αγόρασαν αρώματα, για να πάνε να αλείψουν το σώμα του Ιησού. Ήρθαν στο μνήμα πολύ πρωί την επομένη του Σαβάτου, μόλις ανέτειλε ο ήλιος. Κι έλεγαν μεταξύ τους: “Ποιος από θα μας κυλήσει την πέτρα από την είσοδο του μνήματος;” Γιατί ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Μόλις όμως κοίταξαν προς τα ’κει, παρατήρησαν ότι η πέτρα είχε κυλίσει από τον τόπο της. Μόλις μπήκαν στο μνήμα, είδαν ένα νεαρό με λευκή στολή να κάθεται στα δεξιά, και τρόμαξαν.» Μκ 16,1–5   [...]

Εμφανίσεις
«Μετά την ανάστασή του ο Ιησούς, το πρωί της Κυριακής, εμφανίστηκε πρώτα στη Μαρία τη Μαγδαληνή, την οποία είχε θεραπεύσει από εφτά δαιμόνια. Εκείνη πήγε και το είπε στους μαθητές που ήταν λυπημένοι κι έκλαιγαν. Αυτοί όμως, όταν άκουσαν ότι ο Ιησούς ζει και τον είδε η Μαρία, δεν την πίστεψαν.» Μκ 16, 9–1

3) Κατά Λουκά
Η σταύρωση
«Τον ακολουθούσε πολύς κόσμος και πολλές γυναίκες, που τον θρηνούσαν χτυπώντας τα στήθη τους.  Λκ 23, 27

Ο θάνατος του Ιησού
«Όλοι οι γνωστοί του Ιησού στέκονταν μακριά. Μαζί τους παρακολουθούσαν αυτά και γυναίκες που τον είχαν ακολουθήσει από τη Γαλιλαία.» Λκ 23, 49  [...]

Η ταφή
Ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία «[π]ήγε, λοιπόν, στον Πιλάτο και ζήτησε το σώμα του Ιησού. Αφού το κατέβασε, το τύλιξε μ’ ένα σεντόνι και το έβαλε σ’ ένα λαξευμένο μνήμα, στο οποίο δεν είχαν βάλει ποτέ κανέναν. Ήταν μέρα Παρασκευή και πλησίαζε το Σάββατο. Παρακολουθούσαν και οι γυναίκες που είχαν έρθει μαζί με τον Ιησού από τη Γαλιλαία, οι οποίες είδαν το μνήμα και ότι σ’ αυτό τοποθετήθηκε το σώμα του Ιησού. Γύρισαν, λοιπόν, πίσω και ετοίμασαν αρώματα και μύρα. Την ημέρα του Σαββάτου δεν έκαναν καμιά ενέργεια, όπως προστάζει ο νόμος.» Λκ 23,52–56

Η ανάσταση
«Την επόμενη μέρα όμως μετά το Σάββατο, από τα βαθιά χαράματα, ήρθαν οι γυναίκες στον τάφο με τα αρώματα που είχαν ετοιμάσει· μαζί τους ήταν και μερικές άλλες. Βρήκαν τότε την πέτρα κυλισμένη από το μνήμα και, όταν μπήκαν σ’ αυτό, δε βρήκαν το σώμα του Κυρίου Ιησού. Καθώς απορούσαν γι’ αυτό, φάνηκαν μπροστά τους δύο άντρες με αστραφτερές στολές. Κι ενώ αυτές κατατρομαγμένες είχαν σκυμμένο το πρόσωπό τους στη γη, τις ρώτησαν: “Τι ζητάτε τον ζωντανό ανάμεσα στους νεκρούς; Δεν είναι εδώ, αναστήθηκε! Θυμηθείτε τι σας είχε πει, όταν ακόμα ήταν στη Γαλιλαία. Σας είπε ότι ο Υιός του Ανθρώπου πρέπει να παραδοθεί στα χέρια των εχθρών του Θεού, να σταυρωθεί και την τρίτη μέρα ν’ αναστηθεί.” Θυμήθηκαν τα λόγια του. Επέστρεψαν λοιπόν από το μνήμα και τα ανάγγειλαν όλα αυτά στους έντεκα μαθητές και σ’ όλους τους άλλους. Αυτές που τα έλεγαν αυτά στους αποστόλους ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή, η Ιωάννα, η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου και οι υπόλοιπες που ήταν μαζί τους. Τα λόγια αυτά τους φάνηκαν φλυαρίες και δεν τις πίστεψαν.» Λκ 24, 1–11


4) Κατά Ιωάννη
Η σταύρωση
«Κοντά στο σταυρό του Ιησού στέκονταν η μητέρα του, η αδερφή της η Μαρία, γυναίκα του Κλωπά, και η Μαρία η Μαγδαληνή. Ο Ιησούς, όταν είδε τη μητέρα του και το μαθητή που αγαπούσε, να στέκεται πλάι της, λέει στη μητέρα του: “Αυτός τώρα είναι ο γιος σου”. Ύστερα λέει στο μαθητή: “Αυτή τώρα είναι η μητέρα σου.” Από κείνη την ώρα ο μαθητής την πήρε στο σπίτι του.» Ιω 19, 25–27

Η ταφή
Ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία «κατέβασε το σώμα του Ιησού. Ήρθε επίσης και ο Νικόδημος, αυτός που την πρώτη φορά είχε πάει νύχτα να συναντήσει τον Ιησού· αυτός έφερε ένα μίγμα από σμύρνα και αλόη, εκατό περίπου λίτρες. Πήραν το σώμα του Ιησού και το έδεσαν με πάνινες λωρίδες, βάζοντας και τα αρώματα, όπως συνηθίζουν οι Ιουδαίοι να ετοιμάζουν το σώμα για την ταφή. Στο μέρος όπου σταυρώθηκε ο Ιησούς ήταν ένας κήπος, και μέσα στον κήπο ένα καινούργιο μνήμα, όπου κανένας ακόμη δεν είχε ταφεί. Επειδή, λοιπόν, ήταν παραμονή της γιορτής των Ιουδαίων και το μνήμα ήταν κοντά, ενταφίασαν τον Ιησού εκεί. Ιω 19, 38–42

Το κενό μνήμα
Την πρώτη μέρα μετά το Σάββατο, το πρωί, κι ενώ ήταν ακόμη σκοτεινά, έρχεται η Μαρία η Μαγδαληνή στο μνήμα και βλέπει την πέτρα μετατοπισμένη από την είσοδο του μνήματος. Τρέχει, λοιπόν, και πηγαίνει στο Σίμωνα Πέτρο και στον άλλο μαθητή που ο Ιησούς τον αγαπούσε, και τους λέει: «Πήραν τον Κύριο από το μνήμα και δεν ξέρουμε πού τον έβαλαν.» Βγήκαν τότε έξω ο Πέτρος και ο άλλος μαθητής κι έρχονταν στο μνήμα. Έτρεχαν κι οι δυο μαζί. Ο άλλος μαθητής όμως έτρεξε γρηγορότερα από τον Πέτρο κι έφτασε πρώτος στο μνήμα. Σκύβει μέσα για να δει και βλέπει τις πάνινες λουρίδες στο έδαφος, δεν μπήκε όμως μέσα. Έφτασε μετά κι ο Σίμων Πέτρος, που ερχόταν πίσω του, και μπήκε μέσα στο μνήμα Εκεί βλέπει στο έδαφος τις πάνινες λουρίδες κάτω και το σουδάριο* με το οποίο είχαν δέσει το κεφάλι του Ιησού να μην είναι μαζί με τις λουρίδες, αλλά σε μια μεριά τυλιγμένο χωριστά. Εκείνη τη στιγμή, μπήκε μέσα κι ο άλλος μαθητής, που είχε έρθει πρώτος στο μνήμα, τα είδε αυτά και πίστεψε. Γιατί, ως τότε δεν είχαν καταλάβει τη Γραφή, που λέει ότι σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού ο Μεσσίας θ’ ανασταινόταν από τους νεκρούς. Οι μαθητές έφυγαν τότε και γύρισαν πάλι στο σπίτι τους.

Η εμφάνιση του Ιησού στη Μαρία
Η Μαρία όμως στεκόταν έξω κοντά στον τάφο κι έκλαιγε. Εκεί που έκλαιγε, σκύβει να δει μέσα στο μνήμα, και βλέπει δυο αγγέλους ντυμένους στα λευκά, να κάθονται εκεί που βρισκόταν πριν το σώμα του Ιησού, ο ένας προς το μέρος του κεφαλιού κι ο άλλος προς το μέρος των ποδιών. Της λένε τότε εκείνοι: «Γυναίκα, γιατί κλαις;» «Πήραν τον Κύριό μου», τους λέει αυτή, «και δεν ξέρω πού τον έβαλαν.» Αφού τα είπε αυτά, γύρισε τότε προς τα πίσω και βλέπει τον Ιησού να στέκεται όρθιος, δεν κατάλαβε όμως πως ήταν ο Ιησούς. Της λέει τότε εκείνος: «Γυναίκα γιατί κλαις; Ποιον ζητάς;» Εκείνη νόμισε πως ήταν ο κηπουρός και του λέει: «Κύριε, αν τον πήρες εσύ, πες μου πού τον έβαλες, κι εγώ θα τον πάρω από ’κεί». Της λέει ο Ιησούς: «Μαρία!» Γυρίζει εκείνη και του λέιε: «Ραββουνί!»  – που σημαίνει «Διδάσκαλε». «Μη μ’ αγγίζεις», της λέει ο Ιησούς, «γιατί δεν ανέβηκα ακόμα προς τον Πατέρα μου· πήγαινε όμως στους αδερφούς μου και πες τους: “ανεβαίνω σ’ εκείνον που είναι δικός μου και δικός σας Πατέρας, δικός μου και δικός σας Θεός”». Πηγαίνει τότε η Μαρία η Μαγδαληνή στους μαθητές και τους αναγγέλλει: «Είδα τον Κύριο! Και διηγήθηκε αυτά που της είχε πει.

Η εμφάνιση του Ιησού στους μαθητές
(Μτ 28, 16–20  Μκ 16,14–18   Λκ 24, 36–49
Την ίδια εκείνη μέρα, δηλαδή την πρώτη μέρα μετά το Σάββατο, όταν βράδιασε κι ενώ οι μαθητές ήταν συγκεντρωμένοι κάπου με κλειστές τις πόρτες, επειδή φοβούνταιν τις ιουδαϊκές αρχές, ήρθε ο Ιησούς, στάθηκε στη μέση και τους λέει: «Ειρήνη σ’ εσάς». Κι όταν το είπε αυτό, τους έδειξε τα χέρια και την πλευρά του. Οι μαθητές χάρηκαν που είδαν τον Κύριο. Ο Ιησούς τους είπε πάλι: «Ειρήνη σ’ εσάς! Όπως ο Πατέρας έστειλε εμένα, έτσι στέλνω κι εγώ εσάς». Έπειτα από τα λόγια αυτά, φύσηξε στα πρόσωπά τους και τους λέει: «Λάβετε Πνεύμα Άγιο. Σε όποιους συγχωρήσετε τις αμαρτίες, θα τους είναι συγχωρημένες· σε όσους τις κρατήσετε ασυγχώρητες, θα κρατηθούν έτσι». Ιω 20, 1–23

        Η άπαξ εμφάνιση της Μαρίας, της μητέρας του Ιησού – βουβής επιπλέον – μου κινεί την περιέργεια. Πότε, πώς, από ποιους και γιατί προέκυψαν όλα αυτά που γνωρίζουμε σήμερα για το πρόσωπό της στη διάρκεια των Παθών;
        Η προσαγόρευση Θεοτόκος (ως και Θεομήτωρ) χρησιμοποιήθηκε από την πρωτοχριστιανική Εκκλησία για το πρόσωπο της Μαρίας, της μητέρας του Ιησού Χριστού. Ο όρος επισημοποιήθηκε στην Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431), επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β΄ (408–450). Στην προεδρία ο Κύριλλος Α΄ Αλεξανδρείας (412–444), επί των ημερών του οποίου τα της Υπατίας. Ο Νεστόριος, τότε αρχιεπίσκοπος (πατριάρχης) Κωνσταντινουπόλεως (428–431) υποστήριζε η Μαρία έπρεπε αντί για Θεοτόκος να λέγεται Χριστοτόκος. Η Σύνοδος αναθεμάτισε την άποψή ως αίρεση.  Συμμετείχαν διακόσιοι επίσκοποι.
    Η προσαγόρευση Θεοτόκος επικυρώθηκε σε δύο Οικουμενικές Συνόδους: α) στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκιδόνας (451) επί αυτοκράτορα Μαρκιανού (450–457), ιλλυρικής ή θρακικής καταγωγής, και επί πατριάρχη Ανατόλιου (449–458)· συμμετείχαν εξακόσιοι πενήντα επίσκοποι και
β) στην Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο (553), επί αυτοκράτορα  Ιουστινιανού Α΄ (527–565), από το Ταυρέσιο της σημερινής FYROM, και επί πατριάρχη Ευτύχιου (552–565 και 577–582)· συμμετείχαν εκατόν εξήντα πέντε επίσκοποι.

Υποσημείωση:
*σουδάριο (Ιω 20,7): λατινική λέξη που σημαίνει είδος μαντηλιού· με σουδάριο περιτυλιγόταν το πρόσωπο του νεκρού. Λατινική λέξη σε ιουδαϊκά έθιμα ταφής;