Ο υπερρεαλισμός υπήρξε ελάχιστα φίλος της μνήμης: εμπόδιου στο τέλειο άνοιγμα προς το ενδεχόμενο, στην άσπρη σελίδα όπου μπορεί να εγγραφεί μ' όλη τη δύναμή της για ανανέωση, η αποκάλυψη*, έγραφε  το 1996 στον 'Monde' ο Ζυλιέν Γκρακ 30 χρόνια μετά τον θάνατο του Μπρετόν, 100 μετά τη γέννησή του. Είκοσι χρόνια μετά από ένα έτος που ανήκει στον προηγούμενο αιώνα που ο σουρεαλισμός άνθισε. Όχι ματαίως. Αφού τόσα χρόνια μετά από το τέλος του εμφανίζεται αυτή η ιστορία του Κου Πενθήμερου, μια ιστορία, σίγουρα, Μαύρου Χιούμορ. Για χρόνια ο κύριος αυτός δεν ήταν παρά ''ταξιδιώτης του πίσω καθίσματος" , κάτι που δεν ήταν (είναι) ο Μπρετόν. Ο αποτροπιασμός του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου τον γέννησε και τον Μπρετόν και το κίνημά του. Η πρόσφατη Κρίση γέννησε τον Κο Πενθήμερο και την ιστορία του. 

Η ένταξη στο στρατόπεδο της επανάστασης ίσως ήταν ανασχετική, αλλά εξαιτίας του αντιφασισμού θεμιτή και ίσως αναπόφευκτη.

 Όταν συνάντησα τον Μπρετόν για πρώτη φορά στη Νάντη-γράφει ο Γκρακ- λίγες μέρες πριν τον πόλεμο, το κίνημα που εμψύχωνε ήταν σε καθίζηση. Το δέντρο είχε χάσει πολλά φύλλα στο ρεύμα των άγριων βοριάδων της πολιτικής.(...) Ο Μπρετόν ωστόσο δεν ήταν αποθαρρημένος , αλλά φαινόταν να κρατά απόσταση από μια καταθλιπτική επικαιρότητα (...) η αναχώρηση για το καταφύγιο των ΗΠΑ, μετά η επάνοδος στα 1946 που πραγματοποιήθηκε σχεδόν σιωπηλά, θα σημαδέψουν την απαρχή μιας μακριάς διάβασης ερήμου που το τέρμα της δεν επέπρωτο να δει ο Μπρετόν.

 Ώσπου "ταμπούρλα της αρχής αποβαίνουν μαξιλάρια, η φωνή πνίγεται, οι χειρότερες προκλήσεις πέφτουν στο κενό και τη σιωπή" Το κίνημα φυλλορροεί , ωστόσο ο Μπρετόν δεν εγκαταλείπει. Όρθιος ώσπου να μεταβληθεί σε άγαλμα, λήμμα στο Λαρούς, ανάμνηση για όσους τον συνάντησαν και τον συντρόφεψαν. Άστεγοι και δίχως αυτόν θα συνεχίσουν αφού ο εμψυχωτής πεθαίνει και ενταφιάζεται. Έπειτα, "όλες οι ιδέες που θριαμβεύουν κατρακυλάνε προς το χαμό τους", έλεγε εκείνος.

Απομένει τούτο: την ώρα που ο υπερεαλισμός έβαζε από μόνος του τελεία και παύλα στην ιστορική του ύπαρξη, ο Μάης του '68, πριν να τον αφήσει να ξαναπέσει σε χειμερία νάρκη, φαίνεται να βεβαίωσε ότι ο υπερεαλισμός μπορούσε κάποια μέρα να επανέλθει.

Γιατί, επιλέγει ο Γκρακ έδειξε μιαν απροσδόκητη επιμονή να επιβιώνει μέσα στη χειμερία νάρκη.

                                                                                    Ο ΖΥΛΙΕΝ ΓΚΡΑΚ

------------------------------------------------------------------------------

* τα χωρία από το κείμενο του Γκρακ σε μετάφραση Έκτορα Κακναβάτου με τίτλο η "Επάνοδος του Μπρετόν", εκδόσεις Άγρα, σειρά ο Άτακτος Λαγός/2, 1997.
                                                                              ========================

                                                                           = ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ=

                                                                     =====================================