Πολιτικό-ιδεολογικός στροβιλισμός στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες

Γράφουν: Μανόλης Χριστοδούλου και Παναγιώτης Εμμανουήλ

Μέρος Β: Κεντρική Ευρώπη

Ουγγαρία

Ο Βίκτωρ Όρμπαν, ο λαοφιλής πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, ξεκίνησε την καριέρα του ως γραμματέας μιας τοπικής οργάνωσης της κομμουνιστικής νεολαίας. Λίγο πριν την κατάρρευση του καθεστώτος, όμως, ίδρυσε την Συμμαχία των Νέων Δημοκρατών, μια ελευθεριακή αντικομουνιστική οργάνωση, η οποία του προσέφερε αντικαθεστωτικά ένσημα και μια υποτροφία (το 1989) από το ίδρυμα Σόρος. Μετά έγινε φιλελεύθερος. Αλλά ούτε κι αυτό του άρεσε, οπότε έγινε δεξιός. Ως δεξιός, κατάφερε να γίνει και πρωθυπουργός. Αλλά τα έκανε μαντάρα, με αποτέλεσμα να ξαναπάρουν την κυβέρνηση οι πρώην κομμουνιστές, που τώρα είχαν μετονομασθεί σε Ουγγρικό Σοσιαλιστικό κόμμα (από Ουγγρικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα – που ήταν η ονομασία του κυβερνώντος κόμματος επί «κομμουνισμού»), για να τα κάνουν κι αυτοί μαντάρα, ακολουθώντας την πιο φιλοευρωπαϊκή και νεοφιλελεύθερη πολιτική που μπορεί να φανταστεί ανθρώπινος νους. Βλέποντας την ξεφτίλα των πρώην συντρόφων του, αποφάσισε να το παίξει Λαϊκιστής, εθνικιστής και ευρωσκεπτικιστής, μπας και καταφέρει να ξαναγίνει πρωθυπουργός. Και όχι μόνο τα κατάφερε, αλλά έγινε και πολύ δημοφιλής, αφού ακολούθησε μια πολύ πιο φιλολαϊκή πολιτική από εκείνην των προκατόχων του (και πρώην συντρόφων του) σοσιαλιστών.

Όσο για τους σοσιαλιστές, πάλεψαν – στις πρόσφατες εκλογές – για την 2η θέση με το ακροδεξιό (φασιστικό) ΤΖΟΜΠΙΚ – 25% και 20% αντίστοιχα. Ένα από τα κατορθώματα των πρώην κομμουνιστών και νυν σοσιαλδημοκρατών ήταν και η αναβίωση της άκρας δεξιάς στη χώρα. Όχι πως δεν είχε ρίζες βέβαια….

Στις εθνικές εκλογές του 2014 το Κόμμα των Ούγγρων εργαζομένων (ή Ουγγρικό Εργατικό Κόμμα) πήρε 0,58%. Το κόμμα αυτό ιδρύθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1989 ως διάδοχο κόμμα του κυβερνώντος Ουγγρικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος – του πρώην κομμουνιστικού δηλαδή – από μια μικρή ομάδα μελών που αντιτάχθηκαν στην μετονομασία του. Αυτό είναι και το μοναδικό αριστερό κόμμα στη χώρα, αν και υπάρχουν και κάποιοι οικολόγοι – 5% στις ευρωεκλογές – οι οποίοι πάντως δεν είναι ιδιαίτερα αριστεροί. Το κόμμα αυτό, το Εργατικό Κόμμα Ουγγαρίας, συμμετέχει και στην πρωτοβουλία εργατικών και κομμουνιστικών κομμάτων. Είναι, μ’ άλλα λόγια, το αδελφό κόμμα του ΚΚΕ ….

Τσεχία: Τ’ όνομα και η χάρη

Κι όμως, στην Τσεχία οι πρώην κομμουνιστές δεν άλλαξαν τ’ όνομα τους. Ή, για να το θέσουμε ακριβέστερα, το άλλαξαν εν μέρει. Από Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχοσλοβακίας  (το οποίο ήταν και το μοναδικό ΚΚ της  Αν. Ευρώπης που πήρε με εκλογές την εξουσία – το 1946) το έκαναν Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας και Μοραβίας, μιας και η χώρα διασπάστηκε σε Τσεχία, που αποτελείται από τις επαρχίες της Βοημίας και Μοραβίας, και Σλοβακία, για να μπορεί να την ελέγχει καλύτερα η Γερμανία. Και δικαιώθηκαν γι αυτήν τους την επιλογή, αφού παραμένουν μια από τις πιο ισχυρές πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Στις πρόσφατες εκλογές (2013) κατέλαβαν την 3η θέση με 14,9%, υστερώντας μονάχα από το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (20,4%) και το κεντροδεξιό ΑΝΟ  2011 (18,7%). Δηλαδή από τα δύο κόμματα που συγκυβερνούν την Τσεχία αυτήν την στιγμή. Και όλα αυτά τα κατάφερε χωρίς να βάλει πολύ νερό στο κρασί του, αν και η παρουσία του – με το στάτους του παρατηρητή – στο συριζαίικο  κόμμα της ευρωπαϊκής αριστεράς ίσως να πλήγωσε το αδελφό ΚΚΕ, το οποίο δε βάζει ούτε μια σταγόνα νερό στο κρασί του.
Υπάρχουν κι άλλα αριστερά κόμματα στην Τσεχία, τα οποία όμως έχουν μηδαμινή απήχηση. Το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας πήρε 0,6% στις ευρωεκλογές – στις οποίες η αποχή ήταν 80%, ενώ κάποια μικρά τροτσκιστικά δραστηριοποιούνται κυρίως στα κινήματα. Από κει και πέρα, Οικολόγοι και Πειρατές παίρνουν από 3 ως 4% έκαστος.

Η αριστερά στην Τσεχία είναι – σε γενικές γραμμές – αντινατοϊκή και όχι ιδιαίτερα φιλοευρωπαϊκή. Γι’ αυτό και διατηρεί σημαντική επιρροή στην τσέχικη κοινωνία. Αν δεν κρατούσε αυτήν τη στάση, το ρεύμα της ευρώ – δυσαρέσκειας θα πήγαινε – ενδεχομένως – στα κόμματα της αντιευρωπαϊκής άκρας δεξιάς, και κυρίως στο κόμμα Αυγή της Άμεσης Δημοκρατίας (το οποίο θα μπορούσε να λέγεται και Χρυσή Αυγή της Άμεσης Κατάργησης της Δημοκρατίας), το οποίο κυμαίνεται από 3 ως 7%.

Συμπερασματικά, η Τσέχικη αριστερά δεν κράτησε μονάχα τ’ όνομα, κράτησε και τη χάρη. Τα είχε – έτσι κι αλλιώς – και πριν

Σλοβακία

Οι Σλοβάκοι κομμουνιστές δεν μιμήθηκαν τους πρώην συμπατριώτες τους – τους Τσέχους. Άλλαξαν, προκειμένου να συνεχίσουν να κυβερνάν – στη μισή χώρα πια, αλλά από το ολότελα, καλή κι η Παναγιώταινα – το όνομα τους σε Κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς. Δεν τα κατάφεραν όμως, οπότε άλλαξαν ξανά τ’ όνομα τους – σε «Κατεύθυνση: Σοσιαλδημοκρατία» – και τα κατάφεραν. Τώρα παίρνουν 45% και κυβερνούν τη Σλοβακία για λογαριασμό της Φράου Μέρκελ. Όσοι από τους πρώην κομμουνιστές ζαλίστηκαν απ’ αυτές τις αλλαγές ονομάτων, (ξανά) σχημάτισαν το Κομμουνιστικό Κόμμα Σλοβακίας, το οποίο σήμερα είναι μια μικρή, αλλά υπαρκτή πολιτική δύναμη (πήρε 1.5% στις ευρωεκλογές του 2014). Το κόμμα αυτό συμμετέχει στην πρωτοβουλία εργατικών και κομμουνιστικών κομμάτων.

Ολοκληρώνοντας με την Σλοβακία, χρήσιμο θα ήταν να επισημάνουμε τη ραγδαία άνοδο της ευρωσκεπτικιστικής κεντροδεξιάς, δεξιάς και ακροδεξιάς (το νεοφασιστικό Εθνικό Κόμμα πήρε 4,55% στις εκλογές του 2012, αλλά έπεσε στο 1,7 στις ευρωεκλογές – λόγω της εμφάνισης δύο κεντροδεξιών ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων). Αιτία; Μα, ο άκρατος ευρωπαϊσμός των σοσιαλδημοκρατών…