Την έπαιξαν άγρια την πρώτη φάση της διαπραγμάτευσης με τους εταίρους (δηλαδή με τις εταίρες των τοκογλύφων) οι Βαρουφάκης (ή μήπως … Μπαρουφάκης;) και Τσίπρας (ή μήπως … Τσίπουρας;), με αποτέλεσμα να τον πιούμε τον πικρό καφέ (και το γλυκό ποτό της αμαρτίας). Η πρώτη φάση της διαπραγμάτευσης κατέληξε σε μια – όχι και πάρα πολύ συντεταγμένη –  υποχώρηση της νεαρής κυβέρνησης. Η υποχώρηση μπορεί να φάνηκε μεγαλύτερη στα μάτια των έντρομων και παραληρούντων Ελλήνων θεατών, επειδή η κυβέρνηση είχε καλλιεργήσει – με τις πρώτες «τσαμπουκαλίδικες» κινήσεις της – μεγάλες προσδοκίες στο κοινό. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν έγινε υποχώρηση. Αυτό πρέπει να είναι και το πρώτο μας συμπέρασμα. Το να βαφτίζουμε την υποχώρηση νίκη, δε βοηθάει και πολύ. Ας δούμε τώρα τι χάσαμε, τι κερδίσαμε και τι λάθη ταχτικής και στρατηγικής έγιναν. Συνοπτικά βέβαια.

  Τι χάθηκε

Πρώτα απ’ όλα, το μνημόνιο, η τρόικα και η επιτήρηση εξακολουθούν να υφίστανται. Μπορεί ν’ άλλαξαν όνομα, αλλά εξακολουθούν να είναι ακόμα μαζί μας. Επομένως τα χέρια της κυβέρνησης παραμένουν δεμένα. Για να εφαρμόσει τη φιλολαϊκή της προεκλογική ατζέντα (ή ένα μέρος της τουλάχιστον) θα πρέπει να έχει την άδεια από τους «εταίρους» – και τις εταίρες. Επίσης, η κυβέρνηση αναγνώρισε την αναγκαιότητα ύπαρξης πρωτογενών πλεονασμάτων. Κι αυτό συνιστά υποχώρηση σε σχέση με τις προεκλογικές της δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ, αφού τότε γινόταν λόγος για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Ισοσκελίστηκε το τρίγωνο, αλλά δεν τετραγωνίστηκε ο κύκλος μ’ άλλα λόγια… Μια άλλη σημαντική υποχώρηση ήταν η αποτυχία της κυβέρνησης να εξασφαλίσει τα χρήματα του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ). Τα κονδύλια αυτά μπορούν να αναπληρωθούν μονάχα  από τη συλλογή μεγάλων ποσών από τη φοροδιαφυγή και τα χρέη των ιδιωτών. Είναι δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο σ’ ένα τόσο πολύ σύντομο χρονικό διάστημα; Μάζευε κι ας είναι ρόγες, θα μου πείτε… Επίσης, υποχώρηση συνιστά και το ότι η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να εκπληρώσει πλήρως και εγκαίρως όλες τις χρηματοοικονομικές της υποχρεώσεις προς τους εταίρους – εταίρες της. Βέβαια, ο ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά δεν είχε πει ότι δεν αναγνωρίζει συνολικά το χρέος. Ούτε και ότι δεν πρόκειται να εκπληρώσει (πλήρως και εγκαίρως) τις χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις προς τους εταίρους – εταίρες γενικά, αφού είχε δηλώσει ότι θα αποπληρώσει το ΔΝΤ. Αλλά και ούτε είχε πει ότι θα δεσμευόταν να  εκπληρώσει – και μάλιστα «πλήρως και εγκαίρως»  –  όλες τις χρηματοοικονομικές της υποχρεώσεις προς τους εταίρους – εταίρες.   Τι κερδίσαμε Πέρα από την αλλαγή των ονομάτων (τρόικα – θεσμοί, μνημόνιο – πρόγραμμα ή συμφωνία), η νεαρά ελληνική κυβέρνηση πέτυχε: Τη δυνατότητα να προτείνει εκείνη («στους θεσμούς» και στους εταίρους – εταίρες) τις μεταρρυθμίσεις για την περιβόητη δημοσιονομική σταθεροποίηση και την πολυπόθητη ανάπτυξη. Έτσι, αποτράπηκαν τα μέτρα που επρόκειτο να πάρει (ή φερόταν ότι επρόκειτο να πάρει – e-mail Χαρδούβελη) η προηγούμενη κυβέρνηση (περαιτέρω μείωση συντάξεων, αύξηση του ΦΠΑ στα πανέμορφα ελληνικά νησιά κλπ), ενώ στην πρώτη γραμμή μπαίνουν η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου (καυσίμων, καπνού και ποδοσφαιριστών), αλλά και οι αλλαγές στο φορολογικό σύστημα Το παζάρεμα για το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2015. Εδώ, δηλαδή, είχαμε και νίκη και ήττα. Η κυβέρνηση αποδέχτηκε την ανάγκη για πρωτογενές πλεόνασμα, από την μια, αλλά κατάφερε, από την άλλη, να κάνει αντικείμενο παζαρέματος το ύψος του πλεονάσματος. Είναι αυτό που λέμε (στο ποδόσφαιρο) το γκολ της τιμής. Αλλά όπως ξέρουμε, η τιμή τιμή δεν έχει και χαράς ‘τον που την έχει. Επίσης κερδίσαμε τη «δημιουργική ασάφεια» του Γιάννη Βαρουφάκη. Εδώ είναι ασαφές το τι κερδίσαμε, όπως είναι ασαφές το κατά πόσο η ασάφεια του Γιάνη είναι δημιουργική ή καταστροφική…

Λάθη ταχτικής και στρατηγικής 

Το βασικό λάθος της κυβέρνησης είναι λάθος στρατηγικής. Κι αυτό το λάθος είναι το ότι δεν έχει σχέδιο β (Αν και ο Γιάνης είχε ομολογήσει – σε μια συνέντευξη του στον Guardian –   ότι υπάρχει (αλλά και δεν υπάρχει ταυτόχρονα) ένα σχέδιο β′:«Συνεχώς ακούμε πως αν δεν υπογράψουμε θα έρθει ο Αρμαγεδδών. Η απάντησή μου είναι “ας έρθει”. Δεν υπάρχει plan B. Αυτό είναι το plan B».Τρεις λαλούν και δυο χορεύουν δηλαδή). Και ποιο είναι το σχέδιο β’; Μα η χρεοκοπία και η αποχώρηση από την ευρωζώνη. Όμως, όχι μόνο δεν έχει η νεαρά κυβέρνηση σχέδιο β’, αλλά και το δηλώνει ότι δεν έχει. Έτσι, όταν οι Σόιμπλε –  Μέρκελ κατάλαβαν ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση όχι μόνο δεν έχει σχέδιο β’, αλλά και δεν είναι ούτε καν διατεθειμένη να χρεοκοπήσει εντός ευρωζώνης, αποθρασύνθηκαν. Μόλις είδαν σημάδια αδυναμίας ή υποχώρησης, άρχισαν την επίθεση τους. Κι όσο υποχωρούσε η ελληνική κυβέρνηση, προκειμένου να διασώσει ό, τι μπορούσε από το σχέδιο α’ της, τόσο σκλήραινε η γερμανική κυβέρνηση. Γιατί ο Σόιμπλε – κι ο κάθε Σόιμπλε – δεν ενδιαφέρεται γενικά και αόριστα για το καλό της Ευρώπης και της ευρωζώνης, αλλά πρωτίστως για την «δικιά του» Ευρώπη και για την «δικιά του» ευρωζώνη. Την Ευρώπη του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και των τραπεζιτών, την Ευρώπη των μεγάλων μονοπωλίων, την Ευρώπη των μανδαρίνων – τεχνοκρατών (τη μόνη – έτσι κι αλλιώς, εδώ που τα λέμε, που υπάρχει). Αλλά οι Γερμανοί έπρεπε να σκληρύνουν τη στάση τους (ή να φανεί πως σκληραίνουν τη στάση τους) και για να μην δημιουργηθεί προηγούμενο. Αν υποχωρούσαν στα ψίχουλα που τους ζήταγε η ελληνική κυβέρνηση, θα έπρεπε να υποχωρήσουν – αργότερα – και στον υπόλοιπο νότο. Αφήστε που μετά θα έβγαιναν αέρα οι Ποδέμος στην Ισπανία, όποτε θα κινδύνευαν να χάσουν οι γερμανοί τον έλεγχο του μαγαζιού τους – και το τουτσέκι ο Ραχόι, τα αυγά και τα πασχάλια.. Η έλλειψη εναλλακτικής στρατηγικής, η απειρία και τα ασφυκτικά πλαίσια διαπραγμάτευσης οδήγησαν την κυβέρνηση και σε μια σειρά από λάθη τακτικής. Το σοβαρότερο ήταν η απεμπόληση του όπλου της χρεοκοπίας εντός της ευρωζώνης. Αλλά αυτό συνδέεται – έτσι κι αλλιώς – με την ύπαρξη ενός σχεδίου β’. Από κει και πέρα έγιναν και άλλα λάθη τακτικής. Αντιφατικές δηλώσεις, ανώφελοι τσαμπουκάδες, κακοί χειρισμοί. Πολλά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έδειχναν προς τα έξω  πολύ σίγουρα για την επίτευξη συμφωνίας, γεγονός που έδειχνε ότι επιδίωκαν τον συμβιβασμό με κάθε κόστος. Όταν κάνεις διαπραγμάτευση, όμως, δε λες «παιδιά, μην ανησυχείτε, θα τα βρούμε», αλλά λες «εμείς θέλουμε να τα βρούμε, αλλά μπορεί και να μην τα βρούμε», ή – εν πάση περιπτώσει –  δε λες κουβέντα – κρατάς κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα. Αλλά τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ήταν λαλίστατα. Και στα ΜΜΕ, και στα τηλέφωνα, και παντού. Ο πιο λαλίστατος, όμως, απ’ όλους ήταν ο ίδιος ο Γιάννης – Γιάνης Βαρουφάκης. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Το ότι ανακοίνωσε την πρόταση του από- μείωσης του χρέους, μέσω ανταλλαγής ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ, από χώρα εκτός Ευρωζώνης (Αγγλία), γεγονός που έδωσε την αφορμή στο Κόμη Ντράγκι να σκληρύνει τη στάση του; Το ότι λέει συνεχώς – όπου σταθεί κι όπου βρεθεί – ότι η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ήταν καταστροφή πρωτίστως για την Ελλάδα; Ή ότι η Ελλάδα θα κάνει τα πάντα για να μην γίνει η πρώτη χώρα που θα χρεοκοπήσει εντός της ευρωζώνης; Ή μήπως τη δήλωση του στον Guardian ότι καβαλάει (τη μηχανή) από τα 15; Ειπώθηκαν τόσα πολλά, που χάσαμε το λογαριασμό με τις δηλώσεις του ροκ σταρ της κυβέρνησης. Αλλά δεν ήταν μονάχα ο Βαρουφάκης. Όπως ήδη είπαμε, πολλά στελέχη της κυβέρνησης έκαναν το ίδιο. Πίστεψαν ότι με το να εξαπολύσουν έναν επικοινωνιακό πόλεμο, με το να κάνουν σαματά, θα ανάγκαζαν τους εταίρους – εταίρες  σε υποχώρηση. Αλλά ο Μανόλης με τα λόγια, χτίζει ανώγεια και κατώγεια. Όπως κι ο Γιάνης χτίζει ανώγεια και κατώγεια, αφού έχει κι ενός (ή το 1/45ο) κοκόρου γνώση…

Αντί επιλόγου

Ουσιαστικά, η κυβέρνηση έπεσε και η ίδια θύμα της προεκλογικής της προπαγάνδας. Πίστεψε ότι με το να πει όχι, με το να κάνει κάποιους τσαμπουκάδες στη διαπραγμάτευση και με μπόλικο επικοινωνιακό σαματά θα κέρδιζε κάτι. Παιδαριώδης ανεμελιά… Και τώρα, όμως, τι; Τώρα η κυβέρνηση μοιάζει με την πλάτη κολλημένη στον τοίχο. Η πλήρης (ντε φάκτο) ευθυγράμμιση με το μνημόνιο φαντάζει ως ένα πολύ λογικό ενδεχόμενο. Τι μπορεί να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη; Μα μονάχα η παρέμβαση του λαού. Με το να διεκδικήσει μαζικά και δυναμικά την υλοποίηση – τμήματος έστω – των προεκλογικών δεσμεύσεων του ΣΥΡΙΖΑ. Τα 751 ευρώ, την πρώτη κατοικία, τις 100 δόσεις, το αφορολόγητο για τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Έστω αυτά. Τον εκβιασμό μνημόνιο ή ευρώ μονάχα ο λαός μπορεί να τον σπάσει. Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ρήξη με την ευρωζώνη. Είναι σε θέση; Γιατί αν φοβάται κι ο λαός … Η νεαρά κυβέρνηση μπορεί να χρειάζεται το σπρώξιμο απ’ το λαό, αλλά χρειάζεται να κάνει κι αυτή κάποια πράγματα. Πρώτο, να μη μιλάει πολύ (τα στελέχη της). Και δεύτερο, να προσπαθεί να περνάει  – σ’ αυτούς τους 4 μήνες – φιλολαϊκά μέτρα – έστω στα μουλωχτά, έστω κάποια απ’ αυτά. Εξαιρετικά στριμωγμένα φαίνονται τα πράγματα για τη νεαρά κυβέρνηση. Για να δούμε, θα τα καταφέρει; Θα τα καταφέρει η κυβέρνηση να ξεπεράσει το κάβο; Επίσης, θα καταφέρει ο Βαρουφάκης να μη δώσει – έστω για μια μέρα – συνέντευξη σε κάποια εφημερίδα, περιοδικό, ραδιοφωνικό σταθμό ή τηλεοπτικό δίκτυο;